Category: Забава

 

СТИВ ПЉАКАС ВО ПОСЕТА НА АНТИЧКИОТ ЛОКАЛИТЕТ СТОБИ Стоби go разгледaвме и се запознавме со голем број вистини за овој римски град. Притоа бевме информирани дека Стоби е древен град кој со својот урбан дел се наоѓа на три тераси, што се спуштаат кон Црна Река, опкружени со ѕидови, а на устието меѓу Црна Река и Вардар. Се претпоставува дека градот бил основан во 359 г. пр.н.е. Во 168г. пр.н.е., со победата на Римјаните над кралот Персеј, Македонија била поделена на четири области. Тогаш Стоби станал центар на трговија на третата област. Во 148 г. пр.н.е. Македонија станала римска провинција Во еден топол попладневен јулски ден Стив Пљакас пристигна на аеродромот „Александар Македонски“ во Скопје. На аеродромот вриеше како во кошница, вообичаено за тој период од годината, кога илјадници патници доаѓаат и заминуваат од Македонија. Тоа е период кога можат да се сретнат бројни знајни и незнајни, познати и непознати македонски иселеници во прекуокеанските земји, Европската унија и други земји ширум светот. Го видовме авионот кога слета на пистата и како да ни олесни што нашиот гостин безбедно ја допре македонската земја која тој ја почитува, длабоко е поврзан и како канадски Македонец ја изразува својата љубов кон дедовската земја. По петнаесетина минути од слетувањето на авионот од Виена, од царинскиот дел се појави нашиот гостин Стив Пљакас. Му посакавме топло добредојде со одбрани зборови дека Македонија очекува вакви гости како што е нашиот гостин Стив Пљакас кој во срце и во душа ја носи Македонија и се упативме кон Скопје кон нашиот дом во центарот на главниот град на Македонија. Му приредивме пријатен престој во Македонија, наздравувајќи со убава тиквешка жолта ракија, за потоа да ги вкуси македонските специјалитети. Стив, архиепископот Михаил и архимандритот Никодим Другиот ден во утринските часови се упативме кон Архиепископијата на Македонската православна црква, каде беше закажана средба со полошко-кумановскиор ахиереј господинот Кирил, со кого Стив Пљакас беше пријател и се среќаваше повеќе години на северноамериканскиот континент и во Македонија. Средбата беше христијанска, пријателска, срдечна и значајна за Стив, кој, меѓу другото, на митрополитот Кирил му ги предаде подароците од неговото семејство, му ги пренесе поздравите од Управата на Македонска православна црква „Свети Климент Охридски“, како и од поголем број заеднички пријатели и истакнати иселеници во Канада. На средбата со првиот архијереј на Американско-канадско-македонската епархија, митрополитот Кирил, се разговараше за поголем број прашање што беа од суштинско значење за македонските православни цркви во Канада и САД, за улогата и напредокот на македонските заедници во дијаспората. Средбата заврши со покана за посета на Лешочкиот манастир која се реализира во текот на престојот на Стив во Македонија. Разговорот траеше неколку часа, а средбата остави убави спомени за гостинот од Канада. Вечерните часови ги искористивме за прошетка низ Скопје и запознавање со некои нови објекти од историјата и културата, со кои Стив Пљакас се сретна за прв пат. Особено внимание посветивме на споменикот на Александар Македонски, или „Споменикот на воинот“, како званично се вели. Стив беше одушевен од идејата што се постави еден таков монументален споменик во главниот град на Република Македонија. Споменикот на Александар Македонски нè инспирира да разговараме за античка Македонија, за Филип и Александар. Исто така, разговаравме и за старото знаме со сонцето од Кутлеш (Палатица), како и за новото знаме на Република Македонија, кое според некои историчари и новинари потекнува од времето на Исус Христос. Во таа пригода Стив Пљакас рече дека го почитува новото знаме, но не смее да се заборави дека и знамето со сонцето од Кутлеш е омилено како и новото кај Македонците во дијаспората, кои со голема љубов ги истакнуваат двете знамиња. Исто така, стана збор и за бројните прашања сврзани со античкиот период на Македонија, а со тоа и за поврзаноста на Македонците од Канада со оваа проблематика, како и за неговото патување до Пакистан. Стоби Наредниот ден во утринските часови, заедно со поранешниот министер за иселеништво во Владата на Република Македонија, м-р Мартин Треневски заминавме од Скопје за Велес, каде Стив имаше желба да го види седиштето на Повардарската епархија и да се запознае со проблемите во неа. По прошетката низ центарот на родниот град на големиот македонски поет Кочо Рацин, поминавме покрај епархиската зграда и се упативме кон реката Бабуна, оттаму заминавме кон автопатот во правец кон Градско и Стоби. Во Стоби бевме пречекани од една пријатна девојка која работи како кустос во археолошкиот локалитет. Таму останавме повеќе од еден час, разгледувајќи и запознавајќи се со голем број вистини за овој римски град. Притоа девојката не информира дека Стоби е древен град кој со својот урбан дел се наоѓа на три тераси, што се спуштаат кон Црна Река, опкружени со ѕидови, а на устието меѓу Црна Река и Вардар. Бевме информирани дека кај археолошкиот локалитет Стоби минувале главните патишта кои ги сврзувале областите на преден Дунав со медитеранските земји, уште од предисторискиот период. По овој главен пат на Балканскиот Полуостров се движеле културните влијанија од југ кон север и обратно. Црна Река, од друга страна, пак, претставувала природен пат кој ги сврзувал централните области на Македонија со Егејското Море, Така, градот Стоби заземал мошне значајна стратегиска, воена и трговска позиција во античкиот период. Исто така, бевме информира дека според старите пишани извори за Стоби се споменува за победата на Фили V, кралот на Македонија над Дарданците во 197 г. пр..н.е. Во тој слободен период на Македонија со истражувањата под неколкуте градби во централното подрачје на подоцнежниот град, констатирани се слоеви од III и II век пр.н.е., а пронајдени се бронзени предмети од класичниот и архајскиот период, како и поединечни керамички предмети од неолитскиот период. Се претпоставува дека градот бил основан во 359 г. п.н.е. Во 168г. п.н.е., со победата на Римјаните над кралот Персеј, Македонија била поделена на четири области. Тогаш Стоби станал центар на трговија на третата област. Во 148 г. п.н.е. Македонија станала римска провинција. Стоби Во текот на римскиот период Стоби бил значаен и влијателен град. Тој бил епископско средиште уште од 325 година. Во текот на IV и V век, овде биле подигнати повеќе импозантни цркви, како по својата големина, така и по својата внатрешна декорација со богато архитектонско украсување, мозаици, фреско-живопис и структура, од кои голем дел биле најдени при ископувањето. Интересно е да се спомене дека во Стоби постоела и еврејска заедница од III век и таму имало синагога која била уништена при крајот на IV век и над неа е подигната ранохристијанска базилика. Во откриениот дел на Стоби досега се откриени и проучени повеќе архитектонски објекти, и тоа профани и сакрални градби со јавна функција, потоа приватни куќи, бањи, терми, театар, дел од градските бедеми, улици, форумот и главниот влез во градот. Продолжува Пишува: СЛАВЕ КАТИН

55 ГОДИНИ ЕСМА СО НЕЈЗИНАТА ПЕСНА

Есма Реџепова–Теодосиевска беше најмаркантното музичко име на ромската, македонската, балканската и светската музичка фолк-сцена. Но, таа беше и жена  која животот го посвети на хуманоста, човекољубието и добрината. Таа беше жената со божествен глас, почнувајќи од нејзиното прво музичко откривање на 11 март 1957 година, благодарение на ангелскиот глас во период од 55 години, стана светски прифатена и призната.

Илустрираното  монографско дело „55 години Есма со нејзината песна “ на авторот Славе Катин, издадена во 2015 година, на 410 стр страници, во издание на Издавачката куќа „Македонска искра“ и асоцијацијата „Кралицата Есма и Стево Теодосиевски“ од Скопје, а со поддршка на Министерството за култура на Република Македонија е на македонски, англиски и ромски јазик.

Монографијата е посветенo на амбасадор на ромската песна и македонски музички освојувач на сите меридијани. Име познато и признато, уважено и респектирано во музиката. Вистината за Есма Реџепова – Теодосиевска е една необична, интересна и многу убава приказна, која е облагородена во оваа монографија и со авторовата имагинација, знаење и умеење, Есма е претставена како пример за афирмација на македонската и ромската песна и за Република Македонија.

Есма Реџепова–Теодосиевска беше најмаркантното музичко име на ромската, македонската, балканската и светската музичка фолк-сцена. Но, таа беше и жена  која животот го посвети на хуманоста, човекољубието и добрината.Жената со божествениот глас која почнувајќи од првото музичко откривање на 11-годишна возраст кога ја пријавуваат да се натпреварува во радиоемисијата „Микрофонот е Ваш“, во која ја освојува првата награда па сѐ до нејзините последни мигови од животот.

    

                   Есма Реџепова                                                 Стево Теодосиевски

На таа рана возраст станува популарна и тогаш ја забележува музичкиот уредник Стево Теодосиевски, кој набргу од Есма прави музичка дива на која успесите и концертите беа нејзин неминовен белег. Благодарение на својот ангелски глас таа стана прифатена и призната ширум светот. Со песната, темпераментот и ромскиот музички ритам, со својата оригиналност и музичка виртуозност го освои светот и стана лесно препознатлив македонски бренд на сите континенти.

Есма Реџепова-Теодосиевска беше истакнат естраден уметник цели 55 години, јубилеј кој ретко кој може да го доживее. Таа беше неуморна на музичката естрада како гласовен гениј однегуван во неприкосновен добродетел на врвна уметничка креација. Есма владееше со волшебниот клуч на комуникацијата, срцето, емоциите и страста, па така, разгорени истите ги пренесуваше на публиката од целиот свет.

Таа со неподнослива леснотија ги интерпретираше ремек-делата на македонскиот и ромскиот дух што го достигнува маестралната изведба на гласот на Кралицата на песната. Тоа излегува од дното на душата и со својата сила успеваше да ги расплаче и најтврдите срца, бидејќи топлината и вибрациите на нејзиниот глас ги разбудуваа и најскриените емоции кај луѓето.

Херојот на оваа монографија, Есма, со своето 55-годишно дружење со ромската и македонската песна постојано се залагаше за афирмација на македонската култура во Република Македонија, на Балканот и во целиот свет. Таквата угледна музичка ѕвезда, легенда и патриот – вљубеник во својата татковина, секогаш ја водеше светата мисла да ја претстави песната и да остави вечни траги за идните генерации.

Многумина рекле и напишале дека Есма беше Есма, единствена и неповторлива. Гласот на Есма проникнуваше од нејзиното срце, па таа светот го опејуваше, храбреше, воздигнуваше, облагородуваше, збогатуваше, го хранеше и напојуваше со својот милозвучен глас, што ја чинеше редок музички уметник, а тоа и го даруваше судбината, а мисијата и го трасираше  патот да биде хуманитарка.

Многумина рекле и напишале дека Есма беше Есма, единствена и неповторлива. Гласот на Есма проникнуваше од нејзиното срце, па таа светот го опејуваше, храбреше, воздигнуваше, облагородуваше, збогатуваше, го хранеше и напојуваше со својот милозвучен глас, што ја чинеше редок музички уметник, а тоа и го даруваше судбината, а мисијата и го трасираше  патот да биде хуманитарка.

Многумина рекле и напишале дека Есма беше Есма, единствена и неповторлива. Гласот на Есма проникнуваше од нејзиното срце, па таа светот го опејуваше, храбреше, воздигнуваше, облагородуваше, збогатуваше, го хранеше и напојуваше со својот милозвучен глас, што ја чинеше редок музички уметник, а тоа и го даруваше судбината, а мисијата и го трасираше  патот да биде хуманитарка.

Со својот божествен глас таа досега „излажала“ многу народи. Кога пеела во Шпанија, мислеле дека е шпанска Ромка. Во Русија „малку го згрешила акцентот“, па публиката помислила дека е од Узбекистан. Во Келн публиката од 20.000 посетители занемела пред нејзиниот глас. Во концертната сала завладеала апсолутна тишина како никогаш дотогаш.

Таа беше среќна што по втор пат била номинирана за Нобелова награда за мир. Првпат во 2002 година, како кандидат на Црвениот крст на Југославија, а во 2006 година, како адут на Светската организација на Ромите, со поддршка на 76 невладини организации и лајонс-клубови во земјава.

Поради својата оригиналност и музичка виртуозност Есма беше нарекувана Кралица на ромската музика во светски рамки. Затоа, во 2010 година, претседателот на Република Македонија, Ѓорге Иванов, ја одликуваше оваа естрадна уметничка со „Орден за заслуги за Македонија“, за нејзината дотогашна работа во музиката, како  и за нејзините хумани дела и филантропски активности.

Есма и оркестарот „Теодосиевски“

По тој повод нејзината скромност ќе рече: „Ова високо признание не го добивам јас, туку го добиваат граѓаните на Македонија, затоа што секогаш сум присутна во нивните домови. Ова не е само признание за мене, туку признание на сите националности кои живеат во Македонија“.

Исто така, Есма Реџепова-Теодосиевска беше првата жена која во  2013 година, ја доби престижната титула „Национален уметник на Република Македонија“. Таа беше трет добитник на ова највисоко државно признание, меѓу четворицата, Симон Трпчески, Милчо Манчевски и Борис Трајанов.

Ако некој ја воздигна ромската жена како самосвесна, смела, решителна, топла, умна, трудољубива, пожртвувана, секако, тоа беше Есма. Есма Реџепова–Теодосиевска постојано ја дарувала публиката и со убавата песна која е присутна на сите збиднувања во животот на Ромите, Македонците и на сите вљубеници на убавата песна во светот.

Таа е присутна со песната „Македонско девојче“; на сите свадбени церемонии со „Чајорије шукарије“, а на забавите, без оглед на возраста на присутните, им ја развеселувала душата со песната „Чекај животе“. Нејзината порака беше дека го сака животот и не штедејќи се ја подарува љубовта на луѓето.

Нејзината судбинска мисија беше дарување, помагање, да биде мајка над мајките, непоколеблива и истрајна во намерите секој да се опсипе со огромна љубов како непресушен извор на добрина, што ја чини ретка во овој по малку чудесен свет. А, нејзината цел на животот беше хуманоста која доследно ја следеше цел живот, станувајќи препознатлива со македонската и ромската народна музика.

Жената со божествениот глас, почнувајќи од нејзиното прво музичко откривање на 11 март 1957 година, благодарение на ангелскиот глас во период од 55 години, стана светски прифатена и призната. Со песната, темпераментот и ромскиот музички ритам таа го освои светот. Есма со својата оригиналност и музичка виртуозност стана лесно препознатлив македонски бренд во светот.

Пеејќи во фустан од македонското знаме, таа  покажа колку ја  љуби својата земја и ја носи традицијата на македонскиот и ромскиот народ, кој како трепет е прелеан низ звуците што се шират. Кога беше на сцената и на турнеите, Есма не беше само извонреден глас, таа беше вљубеник во својата земја за која говореше на сите средби со новинарите, амбасадорите, политичарите, претседателите, градоначалниците и со публиката.

Често пати на многубројните гостувања, беше ангажирана да одржи предавања за нејзиното музичко творештво, на кои таа секогаш користеше можност да ја претстави својата Македонија и нејзините убавини, па, така, не е преамбициозно ако се каже дека Македонија во светот е препознатлива и по Есма Реџепова, за што говорат многубројните награди, пофалници, титули, признанија и благодарници од целиот свет. Затоа, со право се вели дека Есма Реџепова – Теодосиевска беше амбасадор на нашата култура и промотор на Република Македонија.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН

ПРЕДАНИЕ ЗА ГОЛЕМИОТ КРСТ И ЦРКВАТА СВЕТА БОГОРОДИЦА

„У новоселската црква до ден денеска се чува големијо и главен крст за Штип. У него, викат старите, има ставено парче од „чеснијо крст“ на кој шо бил распнат лично Исус Христос. Тој крст денеска се чува у Русија, а порано од него сечеле по малку и праќале у најголемите православни цркви. Нашата Света Богородица је најголема црква у Македонија у која ошче оде народ. Те, затоа, на неа и испратиле парче од „чеснијо крст“.

(К. Донски, Пред.7)

МАНАСТИРОТ ТРЕСКАВЕЦ

Манастирот Трескавец, тоа значи Света Богородица, е изграден високо на планината Златоврв во близината на Прилеп. Старите прилепчани името на планината го поврзувале со верувањето дека на нејзиниот врв во старо време растело едно златно јаболко. Кога сонцето ќе го огреало врвот на планината од сите страни блестело златното јаболко. Тоа се гледало дури од Солун. Што се случи со јаболкото, никој не може да ни раскаже.

На сред планина има една пештера. Во пештерата има посница. He ce знае кој живеел во таа планина, но од посникот останала една коска. Луѓето веруваат дека таа коска има лековити својства. Честопати се случува да доаѓаат тука и да ја бакнуваат коската за здравје. Веднаш до испосницата има една рамна рудина каде што е изграден манастирот Трескавец.

Се прикажува дека тој бил изграден пред илјада години. Некогаш во него живееле тристотини калуѓери. Значи бил доста голем и многу убав. Манастирот бил прочуен се до Белото и Црното Море.

Манастирот Св. Богородица – Трескавец

Bo тоа време некоја царица шетала по светогорските манастири. Никој не знаел, па и сега не знае, како се викала таа. Царицата сакала да се исповеди и да се причести. Барала поп кој ќе може да ја сослуша и да ја благослови, но никаде не можела да најде таков каков што самата си го замислила. Така шетајќи од манастир до манастир слушнала за манастирот Света Богородица во близината на Прилеп.

Co многу војска пристигнала пред манастирот. Кога калуѓерите од манастирот од далеку ја забележале царицата со восјката, се уплашиле да не го нападнат манастирот и силно ги затвориле портите. Царицата со добро ги молела калуѓерите да и ги отврат портите и да ја пуштат внатре, но тие никако не сакале да отстапат. Стравот бил голем. Тогаш царицата и наредила на својата војска со сила да го заземат манастирот.

По неколкудневни борби, царицата победоносно влегла во манастирот. Наредила сите калуѓери да бидат фатени и заколени како јагниња сред црквата. По овој чин царицата си заминала. Господ, налутен од тоа што се случило во манастирот, наредил крвта од калуѓерите да оживее во вид на некој страшен ѕвер каков што никој досега немал видено.

Ѕверот го запоседнал манастирот и не пуштал никој да влезе во него ниту, пак, да се движи околу него. Стотици луѓе имало тука погинато. Поминале многу години. Од страв веќе никој не се доближувал до манастирот. А тој почнал да пропаѓа. На населението од Прилеп и околината многу му било тешко и жал што манастирот се запустил. Народот долги години го молел Бога да го уништи ѕверот и населението повторно да може слободно да оди во манастирот.

На ден Богородица, прилепчани и варошани и селаните од други села биле собрани во Варош во црквичето Причеста. За време на богослужбата се слушнал страшен тресок од зад Марковите Кули. Сите се уплашиле. Се запрашале меѓу себе:

– Бре, што е, што се случило, дали земјата пукнала, дали некоја спила паднала од Златоврв?

Овчарите што ги паселе овците на планината Златоврв виделе како еден гром од ведро небо удрил врз манастирот. Веста се проширила низ цело Прилепско. Поминале неколку дена и неколку посмели луѓе решиле да одат до манастирот и да видат што се случило. Се наоружале добро и заминале. Разгледале насекаде убаво, прво во околината на манастирот, а потоа влегле и внатре. Во црквата го виделе ѕверот убиен врз коските на калуѓерите.

По смртта на ѕверот, прилепчани се собрале, ги поправиле сите оштетени делови на манастирот и тој повторно си го заживеал својот живот како и порано. Од страшниот гром што од ведро небо паднал врз манастирот и од тресокот што се слушнал надалеку, народот го нарекол манастирот Трескавец.

Некои, пак, велат дека оттогаш пропаднало и златното јаболко. Но, планината си го зачувала името Златоврв. Долги години народот погледнувал кон врвот да го види златното јаболко, но тоа веќе никогаш не се покажало. Останало само да се зборува за него, а името на планината потсетува на златното јаболко на нејзиниот врв.

Продолжува

Пишуваат:

Д-Р ВЕРА СТОЈЧЕВСКА-АНТИЌ и СЛАВЕ КАТИН 

 

Царев Двор е стара македонска населба со сите нишани на древноста и вистината на Македонија и е место на иднината на Преспа. Тоа е царско место на Цар Самоил. Тоа е преубаво и големо преспанско село, распослано во рамничарската питомина близу до синото Преспанско езеро. Царев Двор е една преспанска оаза вгнездена меѓу вишно високиот планински венец – Пелистер и Галичица, во кое е роден Никола Поповски, митрополитот г. Кирил.

Царев Двор е едно од најголемите и најубавите населби во Преспа. Тоа е распослано во рамничарската питомина на Преспанското Поле, близу до синото Преспанското Езеро, во најубавиот дел на Преспа. Царев Двор е тесно поврзано со Дрмени со новоизградените куќи покрај патот и заедно прават најголема населба во Преспа после Ресен Тоа се наоѓа на околу пет километри од Ресен и е раскрсница на патот од Макази кон Отешево. Тоа е стара мешана етничка населба, со претежно македонско населени и турско малцинство.

Царев Двор е големо и убаво уредено преспанско село од збиен (собран) тип, со околу 450 куќи, обновени или новоизградени. Во минаторо, тоа била развиена трговска населба, за што зборуваат седумте влезно – излезни патишта, како и постоењето на црквичката Меркурија (според нивно кажување светец на трговијата). Денес Царев Двор се проширува на сите страни и прилега на градска населба која претставува значаен дел на Преспа и Македонија.

Царев Двор е царско место на Цар Самоил. Тоа е стара македонска населба со сите нишани на древноста и вистината на Македонија. Тоа е место на иднината на Преспа. Тоа е мести во кое постојат две цркви и една џамија. Црквата Св. Никола што е лоцирана на влезот во населбата по патот од Ресен била изградена во 1875 година.

Во неа живеел и работел познатиот македонски борец од Втората светска војна, Јосиф Јосифовски – Свештарот. Црквата таканаречена Долна Црква, пак, е на патот за селото Езерени, која е стара и била обновена во 1920 година. Џамијата, пак, се наоѓа во центарот на селото и била изградена во Отоманскиот период, а е обновена во 1974 година.

Царевдворци својата егзистенција во минатото ја обезбедувале преку поледелството и сточарството. Најмногу биле застапени житните и градинарските култури, а некогаш се садело и македонското злато – тутунот. Од 1960 година, пак, преовладува овоштарството, кое е најразвиено во Преспа, а најмногу хектари се под јаболкови насади и други овоштарски култури.

Образовните процеси во Царев Двор почнале во годините на Илинденското востание, кога е изградено и старото училиште. Новата училишна зграда датира од учебната 1964/65 година. Пред Втората светска војна имало триесетина жители со завршено средно, а денес со завршено вишо или високо образование има преку стотина жители, меѓу кои, има магистри и доктори на науки како и познати и признати граѓани на Македониај и светот.

Меѓу другите, од Царев Двор потекнуваат: Цветко Узунов – Абас (1916 – 1994), револуционер, генерал, член на Президиумот и на Првото заседание на АСНОМ, а Цветко Узунов, заедно со Вангел Темовски и Алексо Стефковски биле учесници во Граѓанската војна во Шпанија; Живко Стефановски, првоборец.

Исто така, Царев Двор е родното место на митрополитот Кирил, единствениот потписник на автокефалноста на Македонската православна црква – Охридска архиепископија и владиката кој ги стави темелите на најголемиот број македонски цркви во дијаспората, потоа на проф. д-р Христо Поповски; познатиот новинар Панде Поповски, Гога Прцуловски, Гоце Андоновски, Васил Василевски и многу други.

Затоа со право се вели дека Царев Двор е револуционерно село во Преспа. Во НОБ животите ги дале Живко Андоновски и Мите Прцуловски Денес во селото постои спомен – биста на народниот херој Јосиф Јосифовски – Свештарот.

Исто така, од Царев Двор има голем број иселеници ширум светот, кои се дел од националното и црковното живеење на Македонците во дијаспората. Меѓу нив треба да се споменат: Димче и Пара Ставревски, Јонче и Вера Филиповски, Блаже и Кицо Принцевски, Блаже и Кита Поповски, Владе Царевски, Гоце Поповски и многу други во САД, Канада, Австралија и Европската Унија.

Панорама на Царев Двор

Кога се пишува за македонските православни цркви во пекуокеанските земји, Австралика, Канада и САД и за македонците во дијаспората треба да се подвлече улогата и придонесот на митрополитот Кирил (Никола Поповски) роден царевдворчанец. Тој остави значајни траги во формирањето на македонските православни духовни, национални и културно–просветни центри во прекуокеанските земји.

Притоа, организираното живеење на Македонците од сите делови на поделена Македонија го одредија својот пат кон Сонцето и кон иднината на слободна Македонија. Целиот свој живот Митрополитот Кирил ќе го посвети на духовно-црковното и националното обединување на македонскиот народ во семјата и во дијаспората.

Неговото високопреосвештенство, митрополитот полошко-кумановски господин Кирил (Никола Поповски) е роден на 23 јули 1934 година во Царев Двор, а почина на 10 јуни 2013 година и е погребан во црквата Св. Ѓорѓи во Дељадровце, Скопско. Основно образование завршил во своето родно место-Царев Двор со одличен успех, а Богословија во Призрен.

Потекнува од благородното христијанско, православно семејство Поповски од Царев Двор, кое ова презиме го добило затоа што со векови било посветено на Бога и на Црквата Христова. Неговите предци повеќе од 300 години наназад на Црквата на македонскиот народ ќе и’ посветат 32-јца свои луѓе во свештенички чин. Еден од нив е познатиот репортер на Македонското радио, Панде Поповски, кој беше ракоположен во свештеник.

Во 1971 година, кога во МПЦ ќе биде востановена Полошко-кумановската епархија, митрополитот г. Кирил ќе биде одбран за нејзин прв администратор со сите права и надлежности кои произлегуваат од Уставот на МПЦ. Неговото архипастирствување со оваа епархија ќе биде крунисано со изградбата на манастирскиот комплекс посветен на Свети Наум Охридски Чудотворец. Ова македонско православно светилиште се вишнее на 2.000 метри надморска височина и тоа на вакавското место Попова Шапка.
Црквата „Св. Никола“ во Царев Двор

Под неговото мудро архипастирско раководење, во двете епархии се изградени, реновирани и преуредени преку стотина храмови на МПЦ. Меѓутоа, духовно-црковните и националните постигнувања, особено на планот на обединувањето на Македонците во целиот свет, односно од сите делови на Македонија, имаат непроценливо значење.

Митрополотот Кирил, Никола Поповски, од мал, како четврто дете, меѓу осумте рожби на неговите родители Милица и Бојан Поповски од Царев Двор, токму покрај топлото родно огниште ќе се соочи со типично македонско благородно извориште на православната вера и на оригинално македонољубие, чија света традиција ќе му го осмисли животот.

Инаку, на 10 август 1969 година во катедралниот храм “Свети Климент Охридски Чудотворец” во Торонто, со величествени свечености, ќе биде извршено неговото востоличување во епископскиот Светиклиментов трон на Американско- канадско-австралиската македонска православна епархија. Чиноначалствуваше Неговото високопреосвештенство, митрополитот дебарско-кичевски г. Методиј.

Во 1971 година, кога во МПЦ ќе биде востановена Полошко-кумановската епархија, митрополитот г. Кирил ќе биде одбран за нејзин прв администратор со сите права и надлежности кои произлегуваат од Уставот на МПЦ. Неговото архипастирствување со оваа епархија ќе биде крунисано со изградбата на манастирскиот комплекс посветен на Свети Наум Охридски Чудотворец. Ова македонско православно светилиште се вишнее на 2.000 метри надморска височина и тоа на вакавското место Попова Шапка.

Под неговото мудро архипастирско раководење, во двете епархии се изградени, реновирани и преуредени преку стотина храмови на МПЦ. Меѓутоа, духовно-црковните и националните постигнувања, особено на планот на обединувањето на Македонците во целиот свет, односно од сите делови на Македонија, имаат непроценливо значење.

Од 1996 година станува претседател на Хуманитарната организација “Милосрдие” при МПЦ, која има обезбедено храна, лекови, медицински помагала, разни апарати и друго во вредност од десетина милиони евра.

Помошта се распределува на најбедните, гладните, изнемоштените, на здравствени домови, на селски и други помали амбуланти и асоцијации во Република Македонија,  во Преспа, на кои им е најпотребна. Во “Милосрдие” најголемиот хуманитарен дострел го достигна во војната во Република Македонија 2001-2002 година, кога помошта за загрозеното население значеше да се опстои во живот.

На митрополитот му се доделени бројни награди и признанија, меѓу кои: Златна плакета од Матицата на иселениците од Македонија, како и Орден заслуги за народ со сребрени зраци (25 мај 1984 година со Указ број 43 на тогашното Претседателство на СФРЈ, за неговите извонредни активности меѓу македонското иселеништво). Доби и Благодарница од еден од најстарите македонски фолклорни ансамбли “Гоце Делчев” од Скопје, потоа највисоките признанија од општините: Кратово, Крива Паланка, Куманово и други.

Голем е бројот на специјалните плакети добиени од Македонската православна епархија за САД, Канада и Австралија, односно од македонските православни црковни општини во прекуокеанските земји, кои му беа врачувани на најголемите свечености по разни поводи, јубилејни одбележувања, како и при крупни остварувања во македонските црковни општини ширум светот.

Како најстар архијереј по хиротонија и архипастир со 40-годишно искуство и со значаен историски изминат пат во поновата историја на нашата света Црква, тој достојно беше респектиран од македонскиот народ и Македонската православна црква како голем борец и поборник за запазување на честа, достоинството и автокефалниот статус на нашата света Црква. Тоа особено се потврдувало на просторите од Полошко-кумановската епархија, која митрополитот г. Кирил ја возглавувал како нејзин надлежен архијереј.

Дел од центарот на Царев Двор

Продолжи да го носи Светиот крст врз своите патриотски плеќи и гордо и достоинстврно ја изодуваше македонската голгота, исполнувајќи секој свој чекор со молитви кон Бога за спасение на родната и мила Македонија, на благородниот македонски народ и на нашата Светиклиментова Македонска православна црква.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН

ВО ДРЕВНИОТ ЕФЕС И ВО КУЌАТА НА СВЕТА БОГОРОДИЦА Црквата посветена на Мајка Богородица претставува место каде илјадници христијани и муслимани доаѓаат да се поклонат и да се помолат. Се чини дека на 15 август 2000 година Црквата била најпосетена, кога се одржал најголемиот собир по повод Третиот милениум од христијанството, кога присуствувале илјадници верници, намерници, христијани, муслимани и други кои ја посетиле куќата на света Богородица Беше утро, топол и пријатен ден кога штотуку сонцето се појави над азискиот дел на Истанбул, а авионот се издигаше кон југ – кон Измир. Го продолживме нашиот лет со железната птица („Боинг 747“) на „Туркиш ерлајнс“ и за помалку од еден час стасавме во три и пол милионскиот град Измир. Оваа метропола се наоѓа во заливот кој го носи неговото име, а е распространет во низинскиот дел и на околните ридови. Во Измир и околните места како да се преселило населението од долнореканскиот, велешкиот и други региони од Македонија. Нив ги има во голем број како турски граѓани од Македонија, меѓу кои најбројни се Македонците – муслимани. Нив ги има повеќе во Турција отколку во Македонија. Така ни рекоа домаќините, бидејќи, според некои нивни неофицијални податоци, само во Измир и во околните населени места живеат од 300 до 500 илјади турски граѓани од Македонија. Ги има од Врановци и Оризари, Велешко, од Скудриње, од Жупа и Дебар, од Пехчевско и Делчевско, од Штипско и од други места од Македонија. Сите тие добро живеат во демократска Турција, во која се прифатени како добронамерници, добродушни и честити луѓе. Многумина станале познати и признати бизнисмени, интелектуалци, лекари, општественици, дуќанџии, лојални граѓани на нивната втора татковина – Турција, но и кон дедовската земја – Македонија, која ја носат во своите срца и души. Во текот на нашиот престој со Стив Пљакас во античкиот град Ефес, во Селчук го посетивме Градскиот музеј во кој се изложени многубројни експонати од Ефес и од други локалитети од Анадолија и крајбрежниот регион. Музејот претставува неодминливо катче за посетителите на овој дел на Турција. Се упативме кон многу познатата стара античка ризница Ефес, што се наоѓа на помалку од 200 километри јужно од Измир и на дваесетина километри северно од летувалиштето Кушадаси. Стариот град Ефес Познатиот град на минатото и на сегашноста – Ефес е сместен во подножјето на планината Билбил, каде реката Кајстер се влива во Егејското Море и во рамничарскиот дел што е во непосредна близина на морето. Овој значаен антички град се споменува од средината на VII век пр.н.е. Од своето формирање до денешни дни игра важна улога на тие анадолски простори. Затоа, често бил напаѓан и освојуван. Бил под власта на Персија, Спарта. Александар Македонски во 334 година пред Христа го освоил градот и стратешкото воено место околу градот Ефес, кој постанал дел од Македонската Империја. Ефес бил и под управа на Римската Империја и бил најважен град на тогашната анадолска провинција. Во меѓувреме, во почетокот на првиот милениум, христијанството започнало многу брзо да се шири во градот. Меѓутоа, Римјаните биле против доктрините на апостол Павле кој прв дошол во Македонија. Тоа го потврдувале граѓаните на Ефес, кои под закани протестирале против ширењето на христијанството, притоа, собирајќи се во најголемиот театар на градот за да го изразат својот бес против „новата“ религија. Меѓутоа, како што многумина велат, Ефес бил одбрано Господово место, каде света Богородица заедно со свети Јован ги поминале последните денови од животот. Имено, во непосредна близина на Ефес, на западната страна на планината Билбил, се наоѓа куќата на света Богородица. Во денешниот град се надвишува црквата на свети Јован, еден од составувачите на Библијата. Во исто време Ефес бил место на една од седумте цркви во Азија, во кои свети Јован ја добил својата инспирација кон религијата. Во историјата на Ефес е забележано дека во 262 година од нашата ера Готите го уништиле градот, заедно со Храмот на Артемис. Оттогаш градот никогаш не се обновил каков што бил во минатото кога имал величествен растеж и напредок. Притоа, значајно за Ефес е тоа што во 431 година по Христа бил одржан Третиот екуменски совет, токму во куќата на света Богородица. Овој Совет ја прифатил света Богородица како мајка на Господ Исус Христос. При нашата посета на Ефес се сретнавме со безброј објекти и предмети од еден долг период на постоење на оваа значајна античка локација. Така, ги посетивме остатоците од Храмот на Артемис, Фонтаната на Трајан, Мермерниот пат, Стадионот и други објекти. Меѓутоа, Големиот театар кај посетителот остава посебен впечаток и доживување. Тој е сместен во длабнатината на ридот од западната страна и, по својата големина, пространост и величественост човек има чувство и во мислите се пренесува како да се наоѓа многу векови подоцна од сегашноста. Таму бевме информирани дека во последните години, пред десетици илјади посетители во Театарот своите уметнички вредности ги презентирале Лучијано Павароти, Хулио Иглесиас и многу други познати светски уметници. Посетата на куќата на света Богородица, пак, кај нас предизвика посебно чувство на возбуда кое се преточи во спокојство. Во тој прекрасен објект, човек како да е некаде во Македонија, во некои од манастирите на Македонската православна црква. Живописниот предел каде што е изградена куќата на света Богородица посетителот го потсетува на пределите кои се земени за пример при изградбата на христијанските манастири во светот. А, таму, според обичаите, по поклонувањето во Црквата, излегувањето од храмот и миењето со светата вода, според обичаите и верувањата, посетителот станува аџија. Така, Стив Пљакас и јас станавме аџии. Просторот привлекува со својата убавина и живопис, а Црквата претставува место каде илјадници христијани и муслимани доаѓаат да се поклонат и да се помолат. Се чини дека на 15 август 2000 година Црквата била најпосетена , кога се одржал најголемиот собир по повод Третиот милениум од христијанството, кога присуствувале илјадници верници, намерници, христијани, муслимани и други кои ја посетиле куќата на света Богородица. Инаку, според пишаните документи познато е дека свети Јован ја донел света Богородица во Ефес во четвртата или петтата година, веднаш по распетието на Исус Христос. Куќата на планината Билбил, која била подготвена и направена од свети Јован, се наоѓа на 420 метри надморска височина. Внатрешниот дел на црквата „Св. Богородица“ во Ефес Според кажувањата неа ја открила германската калуѓерка Ана Катерина Емерич, која својот живот го посветила на Бога, била парализирана и воспоставила духовна комуникација со света Богородица. Нејзе во бесвесна состојба и‘ се прикажувало, се вели во документите, дека Богородица е закопана во близина на Црквата. Тоа го потврдиле некои лазарински свештеници кои во 1891 година го откриле местото на куќата во која света Богородица ги поминала последните денови од животот. Така, било откриено дека зградата во форма на крст и кубето биле руинирани, но подоцна биле реставрирани. Во текот на нашата посета на куќата на света Богородица бевме запознаени со многу детали за откривањето на храмот, за посетите и почитта од страна на христијаните и муслиманите кон овој духовен центар. Притоа, силен впечаток оставаат големата статуа во дворот пред црквата, каде човек има чувство дека света Богородица ги пречекува дојденците и добронамерниците со раширени раце. Статуата, пак, на света Богородица во апсидата, била поставена пред стотина години и претставува прекрасен примерок преку кој секој се поклонува и ѝ оддава почит на мајката на Исус Христос. Во текот на вечерните часови се вративме во неколку милионскиот Измир, каде бевме сместени во ексклузивниот хотел „Ефес“, што се наоѓа во центарот на градот и е хотел од висока категорија. Градот, пак, чие турско име е Измир, е познат и по името Смирна. Тој е најважното морско пристаниште во Мала Азија, на брегот на Егејското Море и е трет град по големина во Турција. Смирна е стара јонска населба која била обновена во IV век прд Христа. За време на Римската Империја и Византија, Измир бил еден од најголемите градови во Мала Азија. Во неговата историја стои дека градот бил под власт на Татарите, кои го опустошиле, потоа под власт на Елините, кои се потрудиле да ги погрчат луѓето што живееле во градот, а во 1922 година е ослободен од Турците на чело со Кемал Ататурк. Ова многу значајно морско пристаниште и стратешки копнена локација, во 1952 година станала значајна база на НАТО. Посетата на велеградот Измир и куќата на Мајката Богородица ни остана во трајно сеќавање за нас двајцата со Стив Пљакас. Продолжува Пишува: СЛАВЕ КАТИН

КОВАНИТЕ ПАРИ НА АЛЕКСАНДАР ВО АНТИЧКАТА МАКЕДОНСКА ИМПЕРИЈА

Дури и во западниот дел на империјата понекогаш, заради политички цели, им даваше цивилна моќ на луѓето од тие места, како што беше случајот во Карија и Египет, но во ваквите случаи воената власт им ја даваше на македонски офицери. Во источните региони, прво во Вавилон, ваквиот начин на владеење го воведе за неколку години, ставајќи македонски офицери со титула стратег или надзорник до персискиот намесник кого тој го наименува само за граѓанската власт.

Оваа намера одговара, како што се виде, на неговите идеи за давање дел од власта на Персијците, но вистинската власт беше резервирана за античките Македонците. He e познато за посебни финансиски службеници во источните намесништва, веројатно поради тоа што економијата на овие региони се темелеше не врз валута туку врз стока. Ова организирање, меѓутоа, никогаш не стана определена шема.

Во тешките години на војната во Источен Иран понекогаш имаше лошо искуство со овие персиски намесници. Па така, од 328 година наваму, со еден исклучок, не направи повеќе ориенталско намесништво, а подоцна кога се врати од Индија дозна дека за време на неговото отсуство повеќето од ориенталските намесници се однесувале многу лошо, затоа ги казни и насилно ги отстрани.

Во времето на неговата смрт само тројца намесници беа Иранци, а сите други намесништва беа во рацете на античките Македонци. Ова разочарување не го поколеба во неговите идеи за спојувањето на нациите, но како практичен државник, а во интерес на безбедноста на својата империја, ги зацрта потребните заклучоци и не отстапи од тоа, признавајќи дека експериментот не успеа во практиката.

Политичките услови во Индија му наложија други комбинации. Таму тој во основа ги остави малите раии како управници под македонските намесници, но помоќните владетели, како што беа Порус и Абисар, ги стави надвор од намесништвата, како независни вазапски принцови.

Посебниот однос кон финансиите и таксите, што беше оригинална идеја на Александар Македонски, покажа дека има особен интерес за финансиското работење во новата империја. Во овој дел од работата подоцна тој воведе важни иновации, кои постепено водеа кон централизација.

Прво во Египет, целата финансиска администрација на земјата и нејзините зависни делови ја стави во рацете на античкиот Грк Клеомен. Наскоро потоа спои неколку намесништва во големи финансиски подрачја под раководство на финансиски директори.

Мала Азија западно од Таурус ја оформи во вакво подрачје под надзор на Филоксер, а Киликија, Сирија и Феникија беше другото подрачје под Керан. Во 330 година кога Александар стана господар на многу богати персиски куќи, реши да го оддели военото од царското богатство што дотогаш го следеше движењето на војската, и да го централизира под раководството на својот пријател Харпал како царско богатство концентрирано во Екбатана. Така Харпал, кој подоцна се пресели во Вавилон, беше водечката личност на финансиската администрација, на таксите и на богатството на Азискоатичката империја.

Харпал не требаше само да го чува богатството, туку и да работи со него и да направи ковани пари. Како што се виде, Александар главно ја прифати политиката на персиските кралеви и започна да пушта билиони-валута во опток. Co својата постојана благодарност, тој ги дистрибуираше парите до службениците, војниците и пријателите и со порастот на трошоците во неговиот двор, новите богатства наскоро премннуваа од една во друга рака. На денот на неговата смрт, се смета дека државното богатство не беше поголемо од 50.000 таланти.

Напорите на Александар Македонски да ја обедини финансиската организација јасно се гледаат во неговите мерки за правење ковани пари. Во деновите на Големиот крал во Персија, ковањето на пари од злато беше резервирано за кралот, а намесниците коваа сребрени пари, во многу различни видови и вредности.

Но Александар Македонски ги задржа за себе и сребрените пари, така што во намесништвата, со еден исклучок во случајот на Мазај, постоеше само кралска валута, што веројатно беше обезбедена од финансиските директори од името на кралот. Пред се, тој воведе еднообразен вид, a можеби од политички причини го одбра атичкиот стандард. За кусо време новата тетрадрахма на Александар Македонски стана најголемата валутна вредност во светот.

Создавањето на еднообразна кралска валута е извонреден пример на Александровото проникнување во еконмската политика. Во финансискиот и монетарниот систем тoj воведе централизација што го подигна неговиот систем високо над конфузијата во Ахеменидската империја.

Македонски златен статер со ликот на Александар

Александар Македонски ние го гледаме и како економист кој знае што наумил, а тоа беше детално изразено во развојот на трговијата. Тој изгради бројни градови кои можеа и имаа за цел да бидат потпирачи на неговото далечно движење. Неговата прекрасна градба, Александрија во Египет, прво беше планирано да биде пазар.

Дури и многу други градови на Далечниот Исток беа лоцирани на старите трговски патишта со цел да ја развиваат трговијата. Така, некои од нив дури и денес се напредни, како што се Херат, Кандахар и Којенд. Тој отвори нови морски трговски патишта: патувањето на Неарх ги спои новите колонијални територии во Индија со Вавилон.

Непосредно пред смртта, Александар Македонски имаше намера да ги поврзе Вавилон и Египет со експедиција што би патувала по морето околу Арабија. Тој го овозможи пловењето по реката Тигар, а „новата Феникија” беше зацртана на морскиот брег од Персискиот Залив; беа преземени големи пристанишни работи во Патала и Вавилон за развој на пловидбата и трговијата. Сите овие достигања и проекти беа со колосални димензии и покажаа генијалност во работата. Тој имаше намера да тргне по патиштата што ги сметаше дека се вистински за економиката на неговата светска империја.

Тоа покажува, пред се, од колку големо значење беа кованите пари на Александар Македонски за персиското богатство и создавањето на неговата кралска валута за економскиот живот на овие земји. Тоа значеше сосем нова основа за пуштање на парите во опток. Колку напори вложи да го забрза напредокот на населението и плодородноста на просторот е прикажано во неговите настојувања да ја подобри мрежата на вавилонските канали.

Според неговите планови тој имаше за цел да го исуши Копаиското Езеро во Бојотија, што никогаш не се оствари. Од активностите на Горг во Индија, може да се види дека Александар беше нестрплив за испитување на минералното богатство на новиот свет. Дури и кога беше далеку не ги заборави економските интереси на својот дом.

По освојувањето на Аспасијците северно од Кабул, тој ги собра најдобрите и најголемите стада од говеда и ги испрати во Македонија за да го унапреди домашното одгледување на говеда. Овие се само оскудни и случајни информации кои ни даваат слика колку многустрани биле неговите економски интереси.

На крајот треба да се објасни неговата политика за цивилизирање. Така, Александар тргна во поход како вљубеник на античката грчка култура, кој требаше да го отвори Исток за нејзиното влијание. Дали тој остана верен на оваа задача по запознавањето со старите култури на Исток, кои ја импресионираа неговата чувствителна природа? Дали тој се уште беше верен на идејата за спојување на нациите, Koja постојано се засилуваше?

Една работа е непобитна: наспроти целата иранска политика, тој докрај беше вљубеник во античката грчка култура. Учениците од Аристотел никогаш не ја напуштија идејата за патување и за нови откритија, со што и овозможија на античката наука да се запознае со непознатите земји дотогаш.

Од последните години треба да се истакне големото истражување во Индија, експедиционото патување на Неарх и на крајот мисијата на Хераклид на Каспиското Mope. Уште повеќе, напорите што Харпал ги направи за да аклиматизира европски растенија во градините на Вавилон, без сомнение треба да се припишат на иницијативата на Александар Македонски.

Љубовта на Александар Македонски кон античката грчка литература докрај остана непроменета. Тој започна со Хомер, a подоцна бараше од Далечниот Исток да му испратат други дела од литературата, класични и современи. Тој имаше особено длабоко почитување кон трите големи трагедии, но над се кон Еврипид, кого добро го познаваше и беше во состојба да рецитира негови стихови.

Доколку поетите кои го придружуваа неговиот патувачки двор не беа од прв ранг, тоа не беше грешка на неговиот вкус, туку на ниското ниво на античката поезија во тоа време. Освен поети, во неговиот камп имаше филозофи и филозофски образовани луѓе од најразлични школи, киници како Онесикрит и Анаксимен, демокританец како Анаксарх и неговиот ученик Пирхо скептикот.

Продолжува
Пишува: СЛАВЕ КАТИН

АЛЕКСАНДАР МАКЕДОНСКИ КАКО КРАЛ НА ПЕРСИСКАТА ИМПЕРИЈА И СВЕТСКИ ВЛАДАТЕЛ

Пополнувањето на празнините со азискоатички сили беше апсолутен императив од војнички апсект. Овде, како и на административните места, избираше Иранци, особено Персијци, a no освојувањето на Источен Иран и жители од тој дел. Од семитските народи избираше морепловци за во флотата од Феникијци и Сиријци, но не ги поставуваше во копнената војска. Се гледа како во различните реорганизации овие Иранци ги доведе поблиску до својата војска. Дури и во последната иновација во Вавилон (323), кога всушност ги определи Персијците во единици од по десет војници, командата остана во македонски раце.

Александар Македонски, меѓутоа, не го запре влегувањето на Иранците во администрацијата и во војската, што ќе биде признато како политичко право и барање на времето и условите, туку отиде понатаму од тоа со идејата за расно спојување на своите антички Македонци со овие Иранци, ндеја што се повеќе доминираше кај него, како што видовме во последните негови години.

Тој лично покажа со пример кога се ожени со Роксана (327), a подоцна со масовните женидби во Суса (324), ги изрази многу јасно своите политички намери. Очигледно, ова спојување го сметаше како крајно средство. Неговата цел беше да изгради мост меѓу Македонците кои беа повеќе незадоволни со военото вклопување на Персијците, а тие исти Персијци да го обноват единството и договорот меѓу двата народа, па така рака под рака да бидат доволна гаранција против можните непријателски реакции на другнте нации во империјата.

Така сфатена, политиката на спојување можеше да се смета како државничка идеја. Меѓутоа, зачудува мислата за расно спојување поттикнувано од власта. Но, сомнително е дали ваквото спојување, како што сакаше Александар, беше воопшто изводливо и дали ќе ги постигнеше ефектите на кои тој се надеваше.

Поимот за светски суверенитет што тој го потенцираше многу посилно во последните години, мора многу да придонел за раѓањето на ваквата мисла во неговата глава. Само светски владетел, пред кого народите ја губат сопствената национална важност, способен е да ја сфати ваквата шема. Во меморандумите за последните планови на Александар Македонски е потврдено дека тој имал намера да изврши трансфер на азискоатичкиот народ во Европа и обратно, со цел со помош на мешани бракови да направи хармонија меѓу двата континента.

Александар Македонски во Персија

Оскудниот цитат остава премногу отворени прашања за какви и да е заклучоци во врска со неговите мисли за оваа работа. Во секој случај информацијата ниту не’ принудува ниту пак не’ оправдува во мислењето дека спојувањето било планирано со некоја друга раса освен со Иранците.

Во „молитвата кај Опис”, Александар Македонски многу јасно ја изрази концепцијата што ја имаше за својата монархија над Азија и за својата политика на помирување, a на големата прослава за обединување им се помоли на боговите за да владее хармонија и партнерство кај античките Македонци и кај Персијците. Бидејќи само античките Македонци не беа доволни да владеат со Азија, претходно доминантните Персијци, кои веќе под Ахеменидите имаа привилегирана положба пред другите нации на светската империја, требаше да бидат повикани да раководат заедно со нив.

Азискоатичката империја на Александар Македонски, а само на тоа може да се однесуваат неговите зборови, стана Македонско-персиска империја. Во овој идеал, кој требаше да биде извршен во слога, изгледа тој ја виде најголемата гаранција за сигурноста и постојаноста на својата Азискоатичка империја и на својата цивилизирана политика.

Персиски облеки

Својата желба да биде крал на Азија во форма на владетел на Македонско-персиска империја, Александар Македонски ја изрази со својата облека. Приказите во врска со неговата кралска облека, каква што беше онаа по смртта на Дарие, се многу контрадикторни, бидејќи само тој усвои разновидна употреба, а, особено во почетокот, се облекуваше различно, според тоа дали требаше да се појави пред античките Македонци и античките Грци или пред Персијците.

Но изгледа една работа беше потврдена: Александар никогаш целосно не ја присвои носијата на персискиот крал. Сите се согласуваат дека тој никогаш не носел персиски панталони што античките Грци ги сметаа за посебно варварски и глупави. Ниту пак некогаш носеше шапка како круна, иако тоа е предмет на расправа.

Опишаната носија што ја носеше секој ден беше мешана – македонска и персиска. Носеше античко македонски пурпурен мантил, како што носеа македонските благородници, а специјалната македонска тркалезна рамна капа му ја покриваше главата. Од Персија ја зеде пурпурната облека со бел појас ставен на средината, круна, панделка, што персискиот крал ја врзуваше околу својата круна, а Александар околу својата капа.

Изгледа е веројатно дека неговата намера беше да го носи ова или слично накитување само во Азија, како крал на Азија, а во случај да се вратеше во Античка Македонија или во Античка Елада тој секако би се појавил во македонска облека, како што беше случајот со кралскиот печат на Македонија што го удираше на документите што ги испраќаше.

Иако идејата за да ја делат власта во Азија античките Македонци и Персијците му се вртеше во главата, азискоатичкиот апсолутизам тој го изврши само спрема азискоатичкиот народ, а не спрема античките Македонци и војската што го придружуваше во Азија. Нив тој ги сметаше за државјани на своето кралство на Античка Македонија.

Додека Бес беше казнет според персискиот закон, Филота и другите антички Македонци осомничени за големо предавство беа донесени пред собранието на македонската војска, а никогаш не се слушна дека ова собрание ги загубило своите стари права во Азија. Потврдено е дека кога Александар Македонски пресудувал за античките Македонци или за античките Грци, тоа го правел на многу едноставен начин во обичниот дом за судење, но од друга страна, кога се работело за ориенталците, судењето се вршело во величествен шатор со публика и на златен трон, како Големиот крал, и со раскошно прикажување на војничкиот сјај.

Се смета дека дури и како крал на Азија го зачувал другарскиот однос со античките македонски офицери, потоа македонскиот чин и колоната на маршот, а во битките тој секогаш бил стариот војнички крал. На веселбата на смирувањето во Опис, иако таму прокламираше обична власт на античките Македонци над Персијците, сепак античките Македонци имаа поголема чест кај Александар отколку Персијците.

Наспроти ангажирањето на Персијци во администрацијата и во војската, командата, како што видовме, беше резервирана за античките Македонци. Тие требаше да имаат место пред Персијците во ова заедничко владеење.

Наспроти тоа, античките Македонци беа незадоволни што Иранците беа ставени со нив во војската, а особено што нивниот крал делумно ја прифати персиската облека, а и многу детали на церемонијалот од персискиот дворец. Овие работи се’ повеќе се наведуваа како камен на препинање, кога античките Македонци зазедоа непријателски став, како што беше катастрофата на Клит и бунтот во Опис.

Античките Македонци се чувствуваа дека се победници и гледаа со презир на поразените ориенталци, на кои сакаа да им бидат господари. Голема трагедија во животот на Александар Македонски беше токму тоа што не можеше да ги убеди своите антички Македонци за потребата од својата иранска политика – надвор од идејата за спојување на расите што може да се смета како потреба – со што се прошири јазот помеѓу него и народот.

Античките Македонци дури еднаш се соочија со непријатниот факт што Александар во своите напори ги присили на персиските метании, ги доведе на исто рамниште со Персијците. Доколку како Персијци тие требаше да му прават метании, тоа го правеше нивниот неограничен монарх.

Вид персиски облеки

Co овој експеримент Александар Македонски го напушти различното третирање на античките Македонци и азискоатичкиот народ, а бараше да воведе еднаквост во личното држење меѓу двете нации, каде што персискиот, а не македонскиот начин на однесување би бил примарен. Се виде, под влијание на пасивниот отпор на неговите антички Македонци, Александар Македонски се откажа од тие напори и никогаш не им се наврати.

Овде се навраќаме на прашањето споменато погоре, дали огромното предимство на моќта со која Александар се здоби во Азија, влијаеше врз неговиот однос кон античките Македонци и античките Грци. Настојувањето да воведе правење метании претставува прв пример. Тоа се однесуваше само за античките Македонци и античките Грци кои беа со него во Азија, што е разбирливо само по себе. Иновацијата требаше да се задржи само во новиот азискоатички двор, но затоа тешко можеше да се најде сличен пример во неговото македонско кралство.

Меѓутоа, во неговите односи со Коринтската лига има спротивни индикации. Извесни примери на запоставување на правата што ги имаше Лигата треба да се анализираат во неѓовите млади години, како што беше случајот со осудувањето на киотските предавници во Египет. Уште попроклето беше осудувањето и егзекуцијата на Калистен, што беше извршено пред кралот, иако Калистен како антички Грк требаше да биде доведен пред Федералниот совет, што Александар Македонски прво сакаше да го направи.

Имаше уште помаркантен пример на мешање во 324 година, кога Александар Македонски го издаде декретот за прогонетите. Тука тој целосно го скокна Федералниот совет и со својот авторитет им упати одлуки на државите на Лигата, кои се однесуваа на нивните интереси. Може да се признае дека неговата позиција како хегемон беше во согласност со неговиот азискоатички апсолутизам.

Александар како обединувач на нациите

Ако се тргне од политичкиот став на Александар Македонски кон организацијата на неговото азискоатичко кралство, ќе се дојде до вистината дека, во позицијата на генерал, а исто така и во администрацијата, тој не беше оптоварен со каков и да е еднообразен однос. Зависно од различните територијални околности, тој избираше многу различни форми на владеење, а и според промените на своите идеи применуваше нови експерименти, и не се колебаше да се откаже од она што во практиката не ќе беше во ред.

Ова особено се однесува на административните форми на намесништвата, кои уште од почетокот заедно со името ги презеде од Ахеменидите како основа за организацијата на власта. Во првите години, во западните делови на империјата, канцелариските работи на владеење им ги препушти на античките Македонци. Во случајот на првото намесништво, како она на Лесер од Фригија, целата власт им ја даде на претходните персиски намесници. Но во случајот на другите, како оној од Лидија, воведе значајна иновација што ја усвои подоцна и во другите делови на империјата.

Бидејќи на овој намесник не му даде доверба на воена и цивилна моќ, тој направи засебна администрација за финансиите и за таксите што му ја довери на посебен офицер кој не беше потчинет на намесникот. Ова беше многу значајно ограничување на моќта на намесникот. Освен тоа, постави засебен командант на утврдениот град во Сард, онака како што направи подоцна во градовите Пелусиум, Мемфис, Вавилон, Суса и Персепол. Командантите на овие кралски градови директно му беа одговорни на Александар.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН

Стив Пљакас и неговата посветеност на Античка Македонија (6)

САРКОФАГОТ НА АЛЕКСАНДАР МАКЕДОНСКИ ВО ИСТАНБУЛ Поради големата декорација на релјефот посветена на големиот воин, саркофагот го добива името не по името на владетелот, туку по името на Александар Македонски. Овој извонредно значаен и карактеристичен споменик беше пронајден од еден селанец од Сидон кој работејќи на својата нива го открил ова значајно дело. Во Истанбул, црквата „Света Софија“ станала главен храм на христијанството. Така останало сè додека во 1453 година, Турците не го зазеле Костантинопол, кој оттогаш го носи името Истанбул. Црквата е преправена во џамија, а Кемал Ататурк ја прогласил „Света Софија“ за музеј За бизнисменот од Канада, Стив Пљакас и авторот на овие редови Славе Катин, еден од најголемите предизвици во Истанбул беше посетата на саркофагот на Александар Македонски. Овој огромен и по многу нешта карактеристичен историски експонат е најголемата атракција за посетителите што доаѓаат во Археолошкиот музеј на Истанбул од времето кога е пронајден во 1887 година, па сè до денес. И покрај тоа што саркофагот е именуван по Александар Македонски, тој не е негов, туку веројатно на кралот Абдолонумис, кој бил последен крал на Сидон (Саида), во денешен Либан, град кој во тоа време бил дел од Отоманската империја. Саркофагот е именуван по Александар Македонски поради изгравираните стотина фигури што ги симболизираат победите на Александар Македонски. Исто така, поради големата декорација на релјефот посветена на големиот воин, саркофагот го добива името не по името на владетелот, туку по името на Александар Македонски. При нашата посета саркофагот на најголемиот генерал во историјата на човештвото – Александар Македонски, се наоѓаше во најголемиот музеј во светот, Археолошкиот музеј во Истанбул. Овој извонредно значаен и карактеристичен споменик беше пронајден од еден селанец од Сидон кој работејќи на својата нива го открил ова значајно дело. Реализацијата на саркофагот на Александар Македонски ја извршил бегот Осман Хамбди, кој во тој период бил директор на Османлискиот музеј. Пред саркофагот на Александар Македонски останавме подолго време. Го гледавме, го анализиравме, се чудевме, се восхитувавме и се потсетивме на големите подвизи на Александар Македонски, кој заедно со својата војска од Македонија и од други места стасал дури до реката Инд. Исполнети со восхит и силни чувства кон минатото на македонскиот човек, го напуштивме Музејот во кој се наоѓа саркофагот на Александар Македонски и се упативме кон „Света Софија“ (Аја Софија). Света Софија во Истанбул Овој споменик доминира над Истанбул и е изградена да биде видена и почувствувана од сите простори на градот. На посетителот му е тешко врз основа на денешниот изглед да ја открие променливата судбина на оваа градба. Така, во пишаните документи стои дека за 150 години „Света Софија“ беше оценета како светско чудо кое ги импресионира сите посетители, бидејќи тоа е споменик на огромната култура на човештвото, којшто никогаш повторно не бил изграден. Менувањето на судбината на „Света Софија“, од христијанска црква на сите цркви, до исламска џамија, и, конечно, до денешниот музеј, оставила траги насекаде: во оваа форма, со бројните дополнувања, реновирање, и промени. Само прекрасната купола, чиј покрив се протега 56 метри над наосот на црквата, нема изгубено од својата непроценлива вредност и убавина. Служела како модел за многу источни џамии. Цар Константин Велики прво подигнал црква на местото на денешната Света Софија, кога ја именува Византија под името Константинопол, како главен град на Источното Римско Царство, и ја нарече оваа црквата “Голема црква”. Двесте години подоцна оваа црква, а поголем дел од Константинопол, биле изгорени во оган за време на бунтот против царот Јустинијан. Сепак, Јустинијан изградил уште една црква, дури и поголема и поубава од првата. Артемие од Трал и Исидор од Милет, најпознатите конструктори на Источното Римско Царство направиле планови за „Света Софија“. Но, кралот постојано го следел развојот на овој проект. Се шепотело меѓу луѓето дека еден ангел на кралот му ги покажал градежните плановите на сон. Градежните работи чинеле 360 сентенарии или 18 тони злато. Десетици илјади занаетчии шест години ги собирале сите скапоцености на Источното Царство, најблескавиот мермер, најубавите столбови, а се правеле и златни мозаици за да ги красат ѕидовите. Кога била завршена, „Света Софија“ станала главен храм на христијанството. Така останало сè додека во 1453 година, Турците не го зазеле Костантинопол, кој оттогаш го носи името Истанбул. Црквата е преправена во џамија, а Кемал Ататурк ја прогласил „Света Софија“ за музеј. Најголемиот музеј во Истанбул Инаку, Јустинијан I бил роден во селото Таор, кај Скопје, во Македонија, а бил византисјки цар, император на Источното Римско Царство, христијанин и православен теолог. Настојувал да ја обнови моќта и големината на Римската Империја која била ослабена со упадите на варварските племиња. Познат е по проширувањето на Империјата, првенствено, со воените кампањи на Византија, како и по неговиот брак со контроверзната царица Теодора. Историјата го памети и како најголем кодификатор на класичното римското право. Јустинијан бил една од најзначајните личности во доцната антика, и со него завршува периодот на благосостојба во Византија. Покрај легендарната „Света Софија“ го посетивме и Коњскиот плоштад кој е дел од византискиот хиподром со три прекрасни споменици: Теодосиевиот обелиск, Змискиот столб и Константиновиот столб. Овие споменици ги посетивме во попладневните часови кога бројот на посетителите е мал, за разлика од претпладне и имавме доволно време да се восхитуваме на нивната големина, начинот на изработка и транспортирањето, особено Теодосиевиот обелиск кој предизвикува голем интерес кај секој посетител. Недалеку од овие споменици е сместена Султан-Ахмедовата или Сината џамија, која ја посетивме во попладневните часови кога бројот на верниците беше незначителен. Тука ги добивме податоците дека оваа џамија е градена во периодот од 1609 до 1616 година и претставгува ремек-дело на турското градежништво. Ентериерот е од син и зелен мермер; има 260 прозорци претежно со кристални стакла; во неа постои царска ложа во која султанот можел да дојде на коњ. Таа е една од најголемите и најубавите џамии на светот, која во еден долг период имала за цел да ја симболизира силата и големината на турските султани. Црквата „Свети Стефан“, позната како „Железна црква“, која е под јурисдикција на Бугарската патријаршија, е изградена повеќе со пари и донации на Македонци во Истанбул. Започнала да се гради во 1849 година кога некој доселеник по име Стефан купил место за градба на црква каде денес се надвишува прекрасна архитектура. Првиот објект на црквата бил од дрво и бил опожарен неколку пати. Затоа, верниците, меѓу кои најбројни биле Македонците од Егејска Македонија, во 1891 година нарачале железна црква од Виена, која подоцна бродски била пренесена и монтирана на истото место каде и била старата црква. Црквата била осветена во 1898 година од егзархиски владика и до денес доаѓаат исклучително свештени лица од Бугaрската православна црква за да ги задоволат религиозните потреб и на Македонците. Железната црква „Свети Стефан“ ја посетивме попладне, а потоа се поклонивме во црквата „Свети Ѓорѓи“ што се наоѓа во комплексот на Вселенската патријаршија. И тука бевме информирани дека околу 1.500 православни христијани, меѓу кои најбројни се Македонците и Грците, ја посетуваат оваа живописна црква со бројни значајни икони и орнаменти. Црквата „Св. Стефан“ Ете, тоа е Истанбул на Босфорот кој ние со Стив Пљакас го посетивме, се воодушевувавме и поминавме незаборавни моменти и ни остана во сеќавања сè она што го видовме за нас Македонците, особено за Античка Македонија, за која Турците имаат посебен респект. Сите тие историски факти и постоењето на Македонија и македонскиот народ имаат поддршка и посебно место во историјата на денешна Република Турција. Продолжува Пишува: СЛАВЕ КАТИН