ДЕЛ ОД РОМАНОТ „АЛЕКСАНДАР ВЕЛИКИ“ (МАКЕДОНСКИ) ОД УЛРИХ ВИЛКЕН ВО ПРЕВОД НА СЛАВЕ КАТИН
Историскиот роман „Александа Велики“ од германскиот научник Улрих Вилкен (Ulrich Wilcken ALEXANDER THE GREAT), преведен и прилагоден од англиски на македонски како „Александар Македонски“ од Славе Николовски-Катин, а во издание на Издавачката куќа „Мисла“ од Скопје, во 1988 година, на 390 страници. Преводот на романот „Александат Македонски“ беше прво дело за античка Македонија на македонски јазик и беше добро прифатен пред триесетина години.
Филип Македонски, таткото на Александар Македонски, беше син на антички Македонецот Аминта, додека мајката на Филипа, Евридика, беше од Илирија. Веројатно во подоцнежниот живот, под влијание на елинистичкото воспитание на античкиот македонски двор, таа научила да чита и да пишува старогрчки, сакајќи да им даде на своите деца повисоко образование, но по крв таа остана чиста варварка, ќерка на илирскиот принц Ирас.
Според тоа, таткото на Александар Македонски беше половина варварин, а неговата мајка Олимпија му стана законска жена на Филип Македонски во 357 година. Олимпија беше ќерка на Неоптолем, кралот на Молосијанците, чија династија имаше потекло од синот на Ахил и се сметаше за античка грчка, но Молосијанците како племе во Епир изгледа беа варвари и веројатно беа сродни со Илирите.
Во 356 година Олимпија, на дваесет години, го роди Александар, а наредната година ја роди неговата сестра Клеопатра. Од овој брак немаше друга рожба. Значи, Александар не е чист антички Македонец туку имаше и варварска крв во своите вени.
Несомнено, Александар Македонски наследи многу карактеристики од своите родители, но тоа не ги објаснува во целост неговите лични особини. За неговиот дедо и баба, кои често имаа силно влијание врз внукот, знаеме многу малку и не може ништо да се претпостави. Двајцата родители, и Филип Македонски и Олимпија, беа необично силни и поттикнувачки личности.
Постапките на Филип Македонски се карактеризираа со неуморна енергија и јачина, а огромната упорност беше придружена со тајни намери. Неговото тело обележано со лузни ја покажуваше неговата храброст и восхитување во битки што беа речиси рамни на безумие. Сите овие квалитети, дури и на повисок степен, се манифестираа и кај Александар Македонски.
Од друга страна, пак, Филип Македонски ни е претставен во својот приватен живот како разуздан блудник кој безмерно се препушта на задоволствата на својот страстен темперамент. Контрадикторните извори што го претставуваат Александар Македонски како ладен по природа во љубовните врски, веројатно се вистинити. Бездруго, љубовта спрема жените не е главна цел во животот на Александар Македонски, а и тој никогаш не дозволи да дојде до израз друго влијание врз водењето на неговите големи амбиции.
Мошне е едноставно да се објасни дека се измислици плуските за неговата љубов спрема истиот пол. Кога тој се појавува како човек со демонска страст, во голема мера дојде до израз наследеното од неговата мајка Олимпија, кај која ова беше интензивирано до највисок степен. Но, тоа е дел од извонредните комбинации на спротивностите на природата на Александар Македонски, што покрај оваа страст тој покажуваше и голема ладнокрвност и претпазливост.
Бидејќи само наследените особини не можат да го објаснат неговиот карактер, поголем интерес побудува прашањето какво било влијанието на образованието. Филип Македонски, уште од почетокот виде наследник во Александар Македонски, потомокот на Олимпија. Покрај неа, Филип Македонски имаше и други жени, меѓутоа се посвети со љубов и грижа на образованието и воспитанието на својот син.
Во младите години, веројатно под влијание на мајка си, Александар Македонски го чуваше роднината на Олимпија, Леонид, кој се обиде со строгост да го смири разузданото и непослушно момче, бидејќи тој беше одговорен за педагозите и учителите кои го учеа принцот заедно со другите деца од античкото македонско дворјанство. Кога Филип Македонски увиде дека врз момчето не може да се влијае со сила туку со убедување, во 343 година, кога Александар имаше 13 години, го повика Аристотела да му биде тутор. Ова бездруго имаше длабок ефект врз развитокот на Александар Македонски.
За да се разбере овој адекватен чекор на Филип Македонски, ќе треба да се претстави Аристотел од тоа време, бидејќи се смета за извонреден научен творец во текот на целиот тој период се’ до денес. По смртта на неговиот учител Платон (347), Аристотел учеше и воспитуваше други платонисти на Асос во Троад и стапи во тесни врски со Хермија, принцот од Атарнеј, кој како што веќе е спомнато беше политички поврзан со Филип Македонски. По неговата женачка со внуката и посвоената ќерка на Хермија, оваа врска уште повеќе се зајакна.
По престојот од околу три години на Асос, Аристотел се пресели во Митилен на Лезбос каде што отвори свое училиште и каде што му пристигна поканата да го учи и да го воспитува законскиот наследник на Античка Македонија. Годините на Асос беа важни за развојот на Аристотел, бидејќи во тоа време тој не беше најславниот човек. Неговиот татко Никомах едно време бил дворски физичар на Аминта од античка Македонија, но тоа беше малку значајно за изборот што го направи Филип.
Неодамнешните претпоставки за политичките врски на Филип Македонски со Хермија беа факторот што го одлучија неговиот избор. Без сомнение за Аристотел беше привлечно да учествува во интелектуалната еволуција на наследникот на големото античко Македонско кралство, кое стана важен фактор на владеење со богатството на Античка Грција, а во кое спаѓаше и неговиот роден град Стагира, кој беше освоен и уништен од Филип Македонски. Така, отприлика на четириесетгодишна возраст Аристотел дојде во Пела.
Продолжува
Пишува: СЛАВЕ КАТИН