Tag: славе катин

Преведувачката работа во творечките активности на Славе Катин зазема значајно место во неговото творештво. Таа е дел од от ангажман во научно-истражувачката, публицистичката, информативно-пропагандната, кни­жевната и лексикографската сфера. Всушност, неговото прво дело „An English–Macedonian Limnological Dictionary“             (Англиско–македонски лимнолошки лексикон),  кој е резултат на долгогодишната преведувачка работа на Славе Николовски-Катин. 

Така, Славе Катин го подготви „An English-Macedonian Bio-technical Dictionary – „Англиско-македонски биотехнички речник“, кој е дело на издавачката куќа „Македонска искра“ од Скопје, а е отпечатен во 1994 година, на192 страници, на англиски и македонски јазик,чиј рецензенти се: Проф. д-р Јонче Шапкарев, д-р Борис Оцевски и д-р Владимир Цветковски..

Во воведот д-р Борис Оцевски, директор на Хидробиолошкиот завод во Охрид вели дека „Англиско-македонскиот био-технички речник“ е резултат на долгогодишната преведувачка работа Славе Катин, реализирана пред се’ во Хидробиолошкиот институт во Охрид. Подготвен е со цел да пополни празнина во областа на биотехничката терминологија и да им помогне на студентите и на научните работници кои користат англиски јазик во оваа област и други природни и биотехнички науки.

Речникот се состои од приближно 7.000 зборови и поими, изрази и термини поврзани со биотехничките науки. Англискиот јазик опфаќа многу голема област и тој е јазик на кој се напишани повеќето стручни и научни книги. Бројни списанија и разни научни и стручни списанија и прегледи од различни науки се напишани на англиски јазик. Затоа, англискиот јазик е еден од најважните јазици во светот. Англискиот е јазик на науката, технологијата, преписката, уметноста и бизнисот …

Делото „Англиско-македонскиот био-технички речник“ од Славе Николовски-Катин, е скромен придонес во научната работа на Хидробиолошкиот институт. За време на неговата подготовка, авторот ги користел најновите речници, енциклопедии, лексики, речник, научни публикации и друга литература на англиски и на други светски јазици..

Во сите земји во светот се печатат посебни двојазични стручно научни речници и лексикони од многубројни и различни дисциплини. Во нашата земја има голем број вакви помагала од различни области, но сепак недостига еден вид речник кој ќе ја олесни работата, пред се’, во следењето и користењето на компјутерскиот информативен фонд, кој речиси е исклучиво на англиски јазик.

Затоам публикацијата „Водич низ компјутерската терминологија“ чиј автори се Стеван Томовски и  Славе  Николовски-Катин, а е издание на „Македонска искра“ од Скопје, отпечатен во 2000 година , на 256 страници, на англиски и македонски јазик, чиј рецензенти се  проф д-р Елизабета Лазаревска и проф. д-р. Лилјана Марковска, треба да пополни една празнина во нашиот живот и, со својот скромен, но значаен фонд на зборови на англиски и на македонски јазик, го прави компјутерот достапен за сите слоеви на населението.

Во една ваква верзија на „Водичот низ компјутерската терминологија“ има функција на основно помагало и упатство во разјаснувањето на бројни термини, кои се врзани со компјутерската планетарна шема. Преку својот фонд на зборови на англиски јазик (над три илјади) а преточени преку толковното објаснување на македонски литературен јазик, корисниците имаат во своите раце помагало кое ќе ги воведе во богатата ризница на компјутерската терминологија.

При составувањето на речникот е користена и обемна стручна и научна литература на англиски, германски, руски, српски, бугарски, хрватски и македонски јазик, која придонесе „Водичот низ компјутерската терминологија“ да биде збогатен со бројни изрази, термини, зборови…

Инаку, Компјутерот е машина што може да се програмира за автоматски да извршува аритметички или логички операции. Современите компјутери можат да извршуваат генерички групи на операции познати како програми. Овие програми им овозможуваат на компјутерите да извршуваат широк спектар на задачи. Компјутерски систем е „комплетен“ компјутер кој вклучува хардвер, оперативен систем (главен софтвер) и периферна опрема потребна и употребена за „целосно“ работење.

Широк спектар на индустриски производи и производи за широка потрошувачка користат компјутери како контролни системи. Вклучени се едноставни специјални уреди како микробранови печки и далечински управувачи, како и фабрички уреди како индустриски роботи и компјутерски дизајниран, како и уреди за општа намена, како персонални компјутери и мобилни уреди како паметни телефони. Компјутерите го напојуваат Интернетот, кој поврзува стотици милиони други компјутери и корисници.

Раните компјутери требаше да се користат само за пресметки. Едноставни рачни инструменти им помагале на луѓето да прават пресметки уште од античко време. На почетокот на индустриската револуција, некои механички уреди беа изградени за да се автоматизираат долгите досадни задачи. Пософистицираните електрични машини направија специјализирани аналогни пресметки на почетокот на 20 век. Првите дигитални електронски машини за пресметување беа развиени за време на Втората светска војна.

Продолжува

 ДУШАН РИСТЕВСКИ – МАКЕДОН

ДЕЛ ОД ИСЕЛЕНИЧКАТА ВИСТИНА НА МАКЕДОНЦИТЕ ВО СВЕТОТ (9)

ИСЕЛЕНИШТВОТО – ЖИВОТНА ОПРЕДЕЛБА НА СЛАВЕ КАТИН

Во рамките на патувањата на Славе Катин ширум светот, има објавено многубројни текстови и публикации за македонските иселеници во САД, Канада, Австралија, Европа. Притоа, покрај разговорите за нивната животна голгота, не беа заобиколени ни типичните интимни прашања и проблеми.

.

Карактеристична е нивната генетска поврзаност со семејството. Потврда за тоа се книгите под наслов “Иселеничка вртелешка”, „Македонска искра“ – Скопје, 2008,1-254, на македонски јазик и преводот на англиски јазик насловен Love Stories  (Љубовни приказни), „Македонска искра “, Skopje, 2011, 1-130,  кои содржат по 20 исповеди на наши луѓе од разни возрасти, со различен социјален статус, без оглед во кој дел од светот живеат, а кај кои не згаснува нивната љубов кон родната земја Македонија.

Тоа значи дека македонскиот човек се судрува со фактот дека во дијаспората главен проблем не е само голиот опстанок туку и изборот на животниот сопатник, односно формирањето на ново семејство, што за секој Македонец е света работа, за што се поднесуваат и големи жртви.

Интимните приказни содржани во оваа книга најдобро го потврдуваат овој факт. Независно каде започнува и завршува битката за корените на македонското семејство, дали во Северна Америка, Европа, Австралија или во други земји, значајно е дека “крвта не е вода”. И затоа изборот на партнерот не е ни лесна ни едноставна работа.

Без оглед на убавината, добрината, способноста и вербата во заедничкиот живот, наведените случки покажуваат дека строгиот критериум на македонската семејна магнитуда, освен македонските моми, тешко би можела да ги издржи жена од друга националност, се разбира, со ретки исклучоци. Но, во оваа книга авторот се задржува на изборот во кој се содржи најдобриот одговор на оваа тема.

Инаку, на 19-ти октомври 2014 година, точно на пладне,  во салата на катедралната Македонската православна црква “Св. Климент Охридски” во Торонто, се одржаа промоции на публикациите  “Love stories”, или како македонско издание насловено “Иселеничка вртелешка”, од авторот Славе Катин.

Во своето излагање Соња Лозановска, уредник на весникот „Македонија“, меѓу другото,  рече дека познавањето на историјата, културата, фолклорот, јазикот, духот, религијата и дриги карактеристики на Македонците од сите делови на Македонија, расселени насекаде по светот, му овозможи на Славе Николовски – Катин да напише текстови со љубовна содржина кои се интересни и евидентни, а кои се однесуваат на судбината и вистината на македонските иселеници.

Книгата “Иселеничка вртелешка” на Славе Катин е прозно дело на македонски јазик, а е отпечатено и на англиски јазик под наслов “Love stories” (“Љубовни приказни). Таа содржи дваесет љубовни стории, главно, за љубовниот живот во Татковината и во дијаспората, каде се случуваат најразлични љубовни настани, кои се невообичаени, пикантни и интересни.

Интимните приказни во оваа издание, рече Соња Лозановска на свој начин го потврдуваат љубовниот, семејниот, македонскиот дел од животот. Во делото се пренесени типичните интимни прашања и проблеми, особено на Македонците во дијаспората. А, Славе Катин познавајќи го животот, напредокот, животните судбини, семејните обичаи и постигнувањата на Македонците во Канада, САД, Австралија и Европската Унија, успева на сликовит начин, раскажувачки да не пренесе во љубовните лавиринти, кои оставаат силен впечаток кај читателите. Затоа, книгите “Иселеничка вртелешка”, на македонски јазик и “Love stories” на англиски јазик на Славе Катин со задоволство и топло ги препорачувам на македонските читатели

Исто така, во Македонската православна црква “Св. Климент Охридски” во Торонто, Канада на 19-ти октомври 2014 година, во салата на катедралната Македонската православна црква “Св. Климент Охридски” во Торонто, се одржаа промоции  и на публикациите “Светот на дланка” , Скопје, 2014, 1- 424, (на македонски).  од авторот Славе Катин, кое е изданија на издавачката куќа “Тримакс” од Скопје.

Ова дело со иселенички содржини беше промовирано во рамките на Литературното друштво “Браќа Миладиновци” кое е во состав на црквата “Св. Климент Охридски”, а во исто време кога се одржуваше интересната Модна ревија во организација на Женската секција при Црквата. Во присуство на голем број македонски иселеници од сите делови на Македонија, за делото зборуваше проф.  Филип Ангеловски, водител и диригент на Црковски хор кој ја отвори

Филип Ангелковски во своето излагање, меѓу другото, истакна дека книгата “Светот на дланка” на публицистот Славе Николовски – Катин се промовира за прв пат на северно – американскиот континент и дека таа претставува репортерско видување, патувачки летопис, документ на хроничарски пристап и фактографска меморија на волшебната имагинација на авторот.

Инаку, публикацијата „Светот на дланка“ е 50. Издание на Славе Катин, почнувајќи од првото дело „Англиско–македонскиот лимнолошки речник“, што го издаде Хидробиолошкиот завод од Охрид во 1986 година. Во книгата се објавени 40 репортажи од доживувањата и посетите на 40 земји во светот, и тоа: со 50 двонасочни, или 100 еднонасочни патувања преку Атлантскиот Океан, почнувајќи од првиот лет во САД во 1965 година и во Канада во 1966 година, па се до 2014 година, потоа трите патувања до Австралија, посетите на: Индија, Емиратите, Средна и Јужна Америка, Европската унија и голем број земји на Блискиот Исток и Африка.

Како куриозитет се споменува дека по повод 40-годишниот брачен живот на Славе Катин со неговиот животна сопатничка Нада Николовска–Катин, како гости на Лили и Стив Плиакес, во февруари 2014 година заминале за Флорида. Од таму, со најголемиот брод на светот наречен „Волшебникот на морињата“ ги посетиле Хаити, Јамајка и Мексико и пак да се вратиле во Мајами. Потоа со џипот на навните пријатели ги прокрстариле источните држави на САД на пат за Торонто, од каде нивното најдолго патување го продолжија за Виена и Скопје.

Патувања во различни земји во светот на Катин беа мошне возбудливи, исполнети со многу непреспиени ноќи, искушенија, релаксирачки моменти, сознанија и предизвици да запознае различни држави, места, градови, народи, култури, религии, обичаи и многу карактеристики на современиот свет.

Притоа, имал можност да посетам бројни споменици кои имаат светско значење и кои оставаат вечни траги во сеќавањата на посетителот. Затоа, тешко е посебно да се издвои место, град или држава, бидејќи сите тие Господови дарби на мајката Земја имаат свое значење, величие, карактеристики и улога во афирмирањето на државите од светот каде се чувствувал како дома..

Публикацијата „Светот на дланка“, која има 440 страници е на македонски јазик, и токму на едно место, како на дланка пред читателот се отвораат широки хоризонти – и тој може да пропатува ширум светот, да се запознае со голем број земји, места, градови, интересни споменици на културите на домородното население, со културите и религиите донесени од освојувачите, особено на Англичаните, Шпанците, Французите и Португалците како и со креолизацијата на јазиците, народите..Таа е продолжение на книгата „Моите патувања по светот“, 2001.

Во поголемиот број земји во светот што ги посетил Катин живее и македонско население од сите делови и краишта на етничка Македонија. Затоа, одењето по светот како новинар; потпретседател на Комисијата за односи со верските заедници на Република Македонија; како член на државни, црковни, новинарски и други делегации, и како човек на кого светот му е предизвик, патувањата беа тесно поврзани со запознавањето, истражувањето и афирмацијата на македонските православни цркви, друштва и други асоцијации ширум светот.

Инаку, Македонците во дијаспората имаат долга историја која датира од втората половина на XIX век и со различен интензитет трае сè до денес. Тоа било диктирано од жестокоста на искушенијата низ кои минувал македонскиот народ во борбата за својот опстанок на просторот на кој постоела и се развивала државата на големиот македонски цар Александар Македонски.

Распаѓањето на Отоманското Царство и формирањето на балканските држави, пак, биле повод и причина за приграбување и освојување на територијата на Македонија и за нивно асимилирање како народ, во рамките на бугарската, српската, елинската и албанската држава, под насилничкиот патрон на Големите сили и нивните глобални интереси за доминација на Балканот.

Историската неправда, а со тоа и иселеничката голгота, особено од беломорскиот дел на Македонија е голем предизвик да се фрли светлина на страдањата и борбата на македонскиот народ за одбрана на нивниот национален идентитет, верата, културата, традициите и обичаите, кои извираат од неговите библиски корени. Тој историски факт може да се најде и најсилно да се почувствува кај Македонците во дијаспората, кои како припадници на една од најстарите цивилизации во Европа,  во битката за одбрана на националната кауза, морале да минат низ големи искушенија и страдања и да се потврдат како успешни градители на Новиот свет.

Со создавањето на македонска држава во 1945 година, по Втората светска војна, и со прогласувањето на нејзината самостојност и независност во 1991 годи-на, состојбата во дијаспората рапидно се измени. Круна-та на тој историски вознес беше обновата на Охрид-ската архиепископија во лицето на Македонската православна црква, чија улога на обединувачки фактор на Македонците дојде до израз и во етничка Македонија и кај Македонците во дијаспората, кои само тие и античките Македонци се нарекуваат со тоа име. Затоа, во оваа публикација  меѓу другото, направив обид да се осветли дел од иселеничката одисеја на Македонците во светот.

Промоција на книгата „Светот на дланка” – Славе Катин покрај Торонто имаше и во Битола и Ресен. Така, Вво рамките на прославата на „Преспанскиот јаболкобер – 2014“ во Ресен се одржаа промоции на публицистички и поетски остварувања на авторите од Преспа, Славе Катин и брачниот пар од Торонто, Неда Лозановска и Алексо Лозановски.

На 25 септември 2014 година во Домот на културата „Драги Тозија“, во „Сарајот“ во Ресен се одржа Роднокрајна средба на дваесетина ликовни уметници, како и промоции на публицистички и поетски остварувања на автори од Преспа, и тоа на книгата „Светот на дланка“ од публицистот Славе Николовски – Катин, а во издание на „Тримакс“, на „Автобиографијата“ на Неда Лозановска и поетското остварување „Светулки“ од Алексо Лозановски.

Пред голем број присутно. Меѓу кои и покровителот на овие средби, градоначалникот на општината Ресен м-р Ѓоко Стрезовски. за публикацијата „Светот на дланка“ на новинарот, публицистот и преведувачот Славе Катин зборуваше проф. д-р Вера Стојчевска – Антиќ. Таа во своето излагање рече дека авторот на оваа дело е познат на македонската и на меѓународната јавност по неговите бројни публикации, новинарски и научни трудови кои се посветени, главно, на животот на Македонците во светот, но и на низа други аспекти поврзани со дијаспората, како и со културата, литературата, јазикот, историјата, журналистиката и религијата.

Продолжува

Пишува: ДУШАН РИСТЕВСКИ

Беломорска (Егејска) Македонија  има своја иосторија, минато, сегашност и иднина. Општо е познато дека македонскиот народ во тој дел од македонската земја, според своите карактеристики и обичаи, јазично и етнички и е туѓ на Грција. Од тие причини грчката буржоазија од првиот момент од 1913 година ја проширила својата власт над Егејска Македонија, изградила политика на физичко истребување на македонскиот народ и менување на етничкиот состав во своја корист

Грчката буржоазија,меѓу другото, во намера да го избрише секој белег што потсетува на македонскиот карактер на Беломорска Македонија, во ноември 1926 година донела Закон за замена на македонските топоними со грчки имиња на селата и градовите, називите на планините, полињата, реките итн.

Повеќедеценискиот процес на етничко чистење, елинизација, бришење на македонската историја и нејзиното толкување според елинските големодржавни потреби е процес на бришење на македонскиот национален идентитет и постоење. Егзодусот на Македонците од Егејска Македонија како последица од Граѓанската  војна и од елинските (грчките) репресивни режими, спаѓа во редот на најтрагичните етнички чистења направени врз еден народ во најновата европска историја.

Заради остварување на елинските мегаломански идеи, Македонците од цела Беломорска Македонија, особено од 1913 година по поделбата на Македонија, се изложени на физичка и духовна репресија, која низ различни форми, но со непроменети цели, трае до ден-денес. Се обезличува и деноминира македонскиот народ и неговиот национален идентитет низ перманентна елинизација. Затоа, не се дозволи враќање на илјадниците протерани македонски иселеници, со цел да се прикаже македонската историја како елинска.

Според пишаните документи, селото Загоричани (Згоричане) ( на грчки преименувано во Василиада),е познато како место на многу масакри врз македонското население, поради кои селото се споменува во познатата македонска народна песна „Народе македонски“.

Селото Загоричани е едно од најголемите македонски села во Костурската околија. Расположено е североисточно од градот Костур и јужно од Лерин. Одалеченоста од Костур изнесува околу 20 километри. Сместено е на падините на планината Вич, на гребенот наречен Рамна, југозападно под врвот Врбица.

Како едно од најголемите македонски села чии жители се истакнувале со својата македонска национална свест и посветеност кон Македонија, Загоричани претрпело многу страдања, како масовни убиства – колежи на населението, уништување и спалување на куќите и целото село. Тоа наполно било изгорело во времето на Илинденското востание, кога неговите двокатни убави куќи турската војска ги претворила во урнатини, а биле убиени и 25 селани. Подоцна, на 15 март 1905 година, и грчките андарти извршиле голем колеж. Биле убиени шеесеттина селани, а селото повторно запалено. По ова масовно клање, започнало големо иселување во прекуокеанските земји, со што бројот на населението почнал да опаѓа.

Веднаш по добиената информација за масакрот во Загоричани, во селото го посетил жандармерискиот офицер Козма Елилио Манера, а четири дена потоа пристигнала и комисија која бил составена од битолски конзули, италијански и турски офицери. Тие потоа ќе го опишат ужасот кој зад себе го оставиле грчките андарти.

Пред Балканските војни селото имало 300 куќи. На местото на иселените Македонци, грчките власти во 1924 година населиле 25 бегалски семејства од Мала Азија. Загоричани повторно настрадало за време на Втората светска војна и за време на Граѓанската војна, кога биле убиени 62 Македонци, а други 242 биле принудени да побараат засолниште во Република Македонија и во некои источноевропски земји.

Загоричани по Илинденското востание

Се чини, еден од најмаркантните  датуми  за ѕверствата што ги правеле грчките банди против мирното македонско население е, секако, масакрот во Загоричани во 1905 година. Тој  бил извршен во етнички чистото македонско  село Загоричани, Костурско од страна на грчките андарти. Таа трагедија селото ја доживеало пред 115 години, на христијанскиот празник Благовештение на Пресвета Богородица на 7 април, (25 март  стар  стил) 1905 година. Тој голем празник кај македонскиот народ е познат и како Благовец, Благоец, Блошчојне и сл. Интересно е да се спомене дека црквата во Загоричани го носи името „Воведение на Пресвета Богородица“.

Токму пред 115 години, на празникот Благовец, околу 300 грчки андарти, заборавија дека имаат христијанска вера, се претвориле во ѓавови, го запалиле селото, а населението го масакрирале. На тој голем христијански ден андартите убиле шеесеттина селани (жени, деца, старци), имало многумина ранети и биле запалени повеќе куќи. За жал, трагичниот  масакр на големиот христијански празник  Богојавление на Пресвета Богородица   го организирал костурскиот митрополит  Германос Каравангелис, затоа што наводно еден дел од населението во Загоричани ја прифатило Бугарската егзархија, (немале своја Македонска православна црква).

Всушност, селата во Егејска Македонија како Загоричани кои активно зеле учество во Илинденското востание и се откажале од Цариградската патријаршија, станале пречка за остварување на грчката мегали идеја.  Поради тоа, андартот Георгиос Цондос, познат како капетан Вардас, решил да го казни селото. Според Стаматис Раптис, кој пишува за активностите на грчката пропаганда, на андартите им било наредено да ги убијат сите жители на селото над 16 години. Дури и самиот Германос Каравангелис признал дека обезбедил список на истакнати поединци кои Капетан Вардас морал да ги убие.

Инаку, Германос Каравангелис бил истакнато грчко „духовно лице“, патријаршијско костурски митрополит, еден од пионерите на грчката воружена пропаганда во Македонија. Роден е под името Стилианос Каравангелис во селото Стипси на остров Лезбос. Во 1900 година Каравангелис бил поставен за патријаршиски митрополит во западномакедонскиот град Костур.

 

Германос Каравангелис                          Грчки војник

По создавањето на андартските чети Каравангелис започнал да врши насилен притисок врз 30 егазрхиски села со македонско православно населени во Костурско како што биле селата  Апоскеп, Бобишча, Вишени,  Дреновени, Загоричани, Д’мбени, Косинец, Мокрени, Орман, Смрдеш и многу други.

Таму Каравангелис станал еден од пионирите на Грчката воружена пропаганда во Костур и почнал да соработува со Елиномакедонскиот комитет како и со фашистите Павлос Мелас, Јон Драгумис и Ламброс Коромилас и други. Каравангелис ги организирал првите андарски грчки и прогрчки чети во Македонија составени од грчки воени офицери.

Тврдењата се точни дека Каравангелис е еден од главните организатори на крвавата свадба во Зелениче и масакрот во Загоричани. За овие случувања самиот митрополит напишал дека во 1905 година во Зелениче имало една свадба. За тоа дознала четата на Каудис, влегла во куќата и бидејќи згаснале светлата, истрелале во темнината и убила петнаесет или шеснаесет „Бугари“ (Македонци м.з). Но, невестата и зетот не биле убиени. Ова го сториле затоа што мислеле дека на свадбата присуствувале и членови на „бугарските банди“.

Според пишувањето на Каравангелис, една „бугарска чета“ отишла еден ден и го изгорела манастирот во Цирилово… По неколку дена „Бугарите“ изгореле и друг манастир во Сливени и го убиле и монахот кој се наоѓал таму. Бидејќи во опожарувањето на овие манастири учествувале  и многу „Бугари“ (Македонци.м.з) од селото Загоричани, Вардас решил да ги казни…

Носии од Егејска Македонија

Кога Вардас решил за нивното казнување, тој му испрати писмо на Каравангекис, а тој му ги испратил имињата на неговите (шпиони.м.з) луѓе, за да не ги гибне. И така спроти 7 април (25 март по стар стил) 1905 година се сокрил во шумата наспроти селото со околу 300 борци меѓу кои биле и војводите Каудис, Макрис и Булакас, еден разбојник по име Гудас со својот син и многу други.

Сите што се спротиставувле во селото ги убивале, а нивните куќи ги запалувале. Тој ден биле убиени шеесеттина македонски жители на Загоричани и неколку гркомани (шпиони).Од гркоманите не беа убиени многумина, затоа што Каравангелис му имал дадено список со нивните имиња на Вардас, и самите се погрижиле да се скријат, додека македонското населени („Бугарите“, како Каравангелис ги нарекувал) се бореле жестоко. Но во таа голема бркотница не било лесно да се разликуваат кој биле „Грците“, а кој  се „Бугарите“ (Македонците).

Масакрот на недолжното македонско население во селото Загоричани, Костурско, во Егејска Македонија се случил токму на христијанскиот  празник Свето Благовештение, или Благовештение на Пресвета Богородица. Овој ден се вбројува во постојаните празници и е на 7 април според новиот, или на 25 март според стариот календар.

Меѓу народот повеќе е познат како Благовец, Благоец, Блошчојне и сл. и се смета за тежок празник поради што тогаш не се работи. Некои дури го сметаат за голем празник како Велигден поради што се вели: „Благовец прв ден Велигден“. Тогаш се оди на именден кај оние што имаат име Благоја, Блаже, Благојка, Благица  и тн. Поради тоа што Благовец е благ ден тогаш, се верува дека и раната не боли па на малите деца им ги дупат ушите за обетки.

Со Благовец е поврзано и доаѓањето на птиците преселници, штркот, ластовицата, кукавицата, пупунецот, славејот и др. Се верува дека тие ќе дојдат на овој ден дури и да врне снег. За кукавицата се вели дека и таа радувајќи се на овој благословен ден отвора уста и кука но никогаш не кука пред Благовец како што пупал пупунецот.

Горните верувања и дејствија за Благовец кај притиците, за жал, станале дел од животот само на грчките андарти на чело со митрополитот Германос Каравангелис, кој во масакрот на Македонците во селото Загоричани, Леринскобил, пред 115 години била  раководна личност на „христијанската“ Грчка православна црква, кој  заборавил дека една од најголемите христијански заповеди гласи: “Сакај го ближниот како што се сакаш себе си”.

Пишува: СЛАВЕ  КАТИН

 

Врз општествено-економските односи на праисторискиот Егеј многу влијаела географската конфигурација и еколошките промени на Балканскиот Полуостров. Во геолошките процеси на формирање на земјината кора, Балканот бил архипелаг од острови во океанот Тетис. Океанот се простирал помеѓу Африка и тогашната палео-Европа, вклучувајќи го Црното и Каспиското Море. Со поместување кон север на африканската плоча под морето, дошло до издигање на Динаридите и Карпатите

Во текот на неогенот, пред околу 25 милиони години, Панонското, Дакијското, Црното и Каспиското Море биле дел од Паратетис, епиконтитенталното море. Во горниот миоцен, со издигнување на планина кај Ѓердап се создала препрека помеѓу Панонското и Дакијското море. Во текот на овој период, Панонското Море станало внатрешено, т.е. епиконтинентално, затворено море, како и Каспиското, со низок салинитет од околните реки.

Во „понтското време“, врската помеѓу Панонското и Дакијското Море воспоставена е преку Ѓердап. Бидејќи нивото на Дакијското и Црното Море било 30-80 м пониско, Панонското Море се одлеало во Дакијското преку „железните врати на Ѓердап“, во митологијата познати како Посејдонови „бронзени капии“. Така е обновена врската помеѓу Панонското и Црното Море и формирана е големата Панонска низина со сливот на реките од Дунавскиот хидролошки систем.

Слични геоморфолошки промени се случувале и во пределите на Централниот и јужниот Балкан, особено во Тесалија, Беотија и Арголитската рамнина. Во врска со ова, Херодот¹  наведува дека Тесалија некогаш била едно големо езеро, кое од сите страни било опколено со високи планини. Тоа било Бебеидското Езеро. Тесалијците тврдат дека Посејдон направил една клисура помеѓу планината Олимп и Ос, низ која протекува реката Пенеј што се влева во Егејското Море, каква што направил и на Ѓердап.

¹ Херодот, Историја, VII, 129, Матица Српска, Београд, 1988.

Со време, помеѓу високите планинци венци високи и до 2500 метри, формирани се плодни котлини кои во праисториското и античкото доба го овозможиле формирањето на „полис-државите“.

Со формирање на Балканското копно, остатоците од океанот Тетис го опколиле полустровот од исток, југ и од запад со помош на пет мориња. На југот на полустровот, морето продрело во многу делови длабоко во континенталниот дел, правејќи заливи, ’ртови и острови што, исто така, влијаело врз формирање на посебни државички, развој на комуникациите и на трговијата. Овој процес го овозможиле и поголемите континентални реки.

Со повелкување на последниот леден прекривач пред 12000 години на Балканот и со поволните климатски промени се создале најдобрите услови за опстанок на поголема човечка популација на просторите на средно Подунајве, иако е најден и череп на Архантропус во пештерата Петралон (камено гумно) на Халкидики во Македонја, во близина на Солун, кој датира од 160000-750000 пред Христа.

II

АРХЕОЛОШКИ ОТКРИТИЈА

Археолошките наоди утврдиле дека првите поголеми човечки заедници на риболовци, ловци, берачи на плодови, а подоцна и на земјоделци, на просторите на Балканот ја развиле културата на Лепенскиот Вир на Ѓердап, една од настарите духовни манифестации во Европа, во периодот 8330-6700 пред Христа.² На рушевините на културата на Лепенски Вир, како и долж Средно Подунавје, Морава, Вардар, Бистрица, Пенеј и Егеј во неолитот (6500-5500) никнуваат првите земјоделски населби со производство на разни предмети од печена земја, наместо од чакал/ситни каменчиња.

² Срејовић, Д., Бабовић, Љ.: Уметност Лепенског Вира, Младинска књига, 1983.

Тоа се културите на Старчево, Течиќ, Падина, Рудник, Градина, итн. во Србија; Обра, Какањ, итн. во Босна; Караново, Бања во Бугарија; Породин, Анза, Вршик, Зелениково, Неа Никомидеа и Ситарги итн. во Македонија. Во Тесалија тоа се културите на Прото-Сескло и Сескло, Отзаки, Пирасос, Тзангли и др. Во континенталниот дел на Хаеронија, Елатија, Неа Макри, додека на Пелопонез – на Коринт и Лерна. Во халколитската или бакарно-камената култура помеѓу 5500-3100 пред Христа спаѓаат Винчанската култура за Централен Балкан, Карановата култура за Источен Балкан и Димини култура за Јужен Балкан.

На бреговите на Егеј енолитската култура (3100-1900) се равила како Минојска, Кикладска, Микенска или општа Хеладска кутура: како рана (2500-1900), средна (1900-1550) и доцна (1500-1200). Од анализите на археолошките наоди по епохи може да се констатира дека културата на Лепенскиот Вир е најстара и дека таа се ширела во вид на зраци на поголемиот дел на Полуостровот, до најјужниот дел на Балканот.

Носители на таа култура, јазик, религија, митологија, филозофија и етноними биле Хиперборејците и Борејците, а на тлото на јужниот Балкан познати како Еоли. Во натамошните анализи, пред да ја презентираме состојбата во преисторискиот Егеј, под поимот Егејска култура и тоа Димени, Минојска и Микенска, според областите јужно од 40 степени географска ширина, ќе ги изнесеме резултатите од нашите епистемолошки истражувања на ономастиката на Панонија, средното Подунавје од архетипкската култура на Лепенскиот Вир.

Продолжува

   

Пишуваат: АКАДЕМИК А. ШКОКЉЕВ-ДОНЧО И СЛАВЕ КАТИН 

ДЕЛ ОД СУДБИНАТА НА ЕРУСАЛИМ

Според монографското дело „Израел и Македонија“ на Славе Катин, а во издание на Книгоиздателството „Македонска искра“, од Скопје и Фондација „Ѓорѓија –Џорџ Атанасоски“ од Прилеп,  2017, 1-376, (на англиски, македонски и хебрејски), авторовото патувањето во Израел беше дел од неговите посети на педесетина различни земји ширум  светот

Во, ова дело, меѓу другото се вели дека доаѓањето на Римјаните во 63-тата година пр.н.е., кои овде останале сè до 324 година од н.е., се подигнале бројни замоци, паркови и јавни згради. Храмот, делумно бил обновен по победата на персискиот крал Кир над Вавилонците. Меѓутоа, конечно го обновил еврејскиот крал Ирод, за што Јосиф Флавиј ќе рече дека Храмот бил највеличенствената градба на тогашниот свет.

Светиот Храм конечно исчезнал во огнот на римските легии на Тит Флавиј, во 70-тата година од н.е. Се наведува дека на советувањето пред решавачката битка за Ерусалим, Тит Флавиј и неговите најблиски соработници, решиле да го поштедат Храмот, како сведоштво за возвишеноста на човековиот градителски гениј.

Меѓутоа, воениот жар има свој резон: местото посветено на Бога го проголтале огнените јазици на омразата. Останал само еден потпорен ѕид – денешниот Ѕид на плачот.

Легендата вели дека ноќта кога Ерусалим бил осветлен од огновите кои отворале нова страница во историјата на Евреите, свештениците ги фрлиле клучевите од Храмот кон небото, со зборовите: „Боже, чувај ги сега ти овие клучеви“. Ветерот на историјата го развеал пепелиштето на Храмот низ Јудеја, а Евреите низ целиот свет.

За време на долгите векови прокоба низ туѓиот свет, сеќавањето на Ерусалим и Храмот бил поттик за Евреите да ги издржат сите неволји, но и верба дека еден ден повторно ќе се вратат на својата земја. При градбата на секоја синагога, секаде каде што живееле Евреите, се оставал еден необоен камен во ѕидот – сеќавање на Ерусалим.

Секоја синагога е завртена во правец на Светиот град. Со мислата за Ерусалим почнувал и завршувал денот на секое еврејско семејство. Правило кое и ние Македонците од секаде во светот треба да го применуваме со вртење кон македонскиот Ерусалим, вечниот Охрид.

Дел од Ерусалим

Во историјата тешко може да се најде друг пример за толкава поврзаност на една заедница со прадедовската земја и со своето духовно извориште. Долгите векови на перманентен егзодус, понижувања, страдања и истребувања во силните налети на антисемитизмот, само уште повеќе ја зацврстиле таа врска меѓу секој Евреин и Ерусалим, давајќи и аура на најсвета интимна тајна. Мислата за Ерусалим го крепела духот на прогонетите од Шпанија и мачениците од Аушвиц. Со Ерусалим се живеело; со Ерусалим и смртта била полесна.

Ѕидот на поделбата го дели Ерусалим на Источен и Западен дел. Овој ѕид покрај тоа што е физичка поделба помеѓу двата дела на Ерусалим, прави огромни поделби и во обичниот живот на мештаните.

При нашата посета ја слушнавме сторијата за младото момче кое било од палестинскиот дел на Ерусалим и кое било во љубов со Арапка која живее на израелскиот дел од Ерусалим. Природно, нивната љубов требало да се круниса со брак, но поради тоа што живееле од двете страни на ѕидот, можеле да се гледаат само три дена во неделата.

Доколку момчето сакало да добие израелско државјанство, морале да наполни прво 35 години, (а имал 23). Доколку добие израелско државјанство, веќе никогаш немало да може да влезе на палестинска територија и да ги види своите роднини. И покрај сите тие пречки, сепак, тие решиле да бидат заедно.

Ѕидот на плачот е свето место за Евреите. Местото каде Евреите секојдневно се молат, место каде жените и мажите одвоено се молат, местото каде, според Евреите, се случиле најголемите настани кои го одбележале човештвото. Тоа е местото каде се наоѓа каменот од кој е основан светот, раѓањето на првиот човек Адам, местото каде Аврам му служел на Бог, проповедањето на Исус, првиот и вториот храм на Евреите.

Ѕидови во Ерусалим

Жалта за Ерусалим не можела да биде потисната и во миговите на најголемата среќа; за време на свадбен ритуал, младоженецот – Евреин со десната нога ја здробува чашата, како симбол на уривањето на ерусалимскиот Храм. Потоа следува молитвата – со задолжително споменување на Светиот град, па дури потоа да настапи славењето кое, исто така, не е лишено од помислата на Ерусалим; секој нов дом, секоја нова генерација е на чекор поблиску на остварувањето на сонот над соништата – враќањето во Ерусалим.

За време на прославувањето на големиот еврејски празник – Пасха, од уста на уста на еврејската заедница се пренесувал заветот: „Догодина во Ерусалим“. Сите знаеле дека тоа „догодина“ значи децении, векови. Меѓутоа, никој не се сомневал дека ќе дојде денот.

И, навистина дојде денот. „Ако тоа го сакате тогаш тоа не е сон – да живеете како слободен народ во својата земја“, зборуваше Теодор Херцл, таткото на ционизмот, сееврејско политичко движење чија цел беше создавање на државата Израел.

Од крајот на минатиот век, илјадници Евреи од сите делови на светот купуваа билет за еден правец: за земјата за која не знаеја ништо и за која не ги врзуваше ништо, освен паметењето и заветот – „Ако те заборавам Ерусалиме…“.

Продолжува

Пишува: СЛАВЕ КАТИН

„МАКЕДОНСКИ ИСЕЛЕНИЧКИ МЕРИДИЈАНИ“ – САД

Автобиографско дело за Бошко Рајчовски-Пелистерски е печатено двојазично – на македонски и на англиски јазик. Тоа, всушност, е огледало на вистината за иселеникот, поетот, општественикот, новинарот и патриотот Бошко.Тој е уредник и водител на програмата „Оро македонско“ која ја прослави својата 50-годишнина, што тој лично  со голем сентимент, го доживеа како многу важен овој радио јубилеј. Програмата има стандардна шема – се емитува секоја сабота, а од 2017 година во недела, по два часа, во период кога повеќето луѓе се во своите домови и можат преку слушањето радио да се пренесат со мислите во родниот крај

Во издание на реномираната издавачка куќа „Македонска искра“ од Скопје, а како дел од печатарската активност на „Киро Дандаро“ од Битола, излезе од печат на македонски и на англиски јазик монографијата „Бошко Рајчовски – Пелистерски“. Ова дело е презентер на голем број аспекти поврзани со дијаспората, со културата, литературата, јазикот, журналистиката, историјата, науката и религијата, како и со животот на Бошко Рајчовски-Пелистерски, но и на низа други аспекти.

Автор на ова дело е Славе Николовски-Катин, кој е познат на македонската и меѓународната културна и научна јавност со своите бројни публицистички, новинарски, автобиографски и научни трудови. Поради пријателството со Бошко, Катин вложи голем труд и средства од издавачката куќа, сé со цел да напише дело за еден негов соселанец, дело кое ќе значи огледало на активностите на Преспа, како и огледало на биографските дијагонали, опсервации  и придонес, на  главниот лик и воопшто на семејството Рајчовски.

За ова многу темелно  и луксузно биографско  издание кое е отпечатено во боја, и содржи повеќе од 250 страници, рецензенти се: амбасадорот на УНЕСКО м-р Јордан Плевнеш од Скопје,  примариурс д-р Иван Апостолов од Флорида и професор Синиша Ристевски, свештеник од Детроит.

Ова значајно автобиографско дело, за првпат печатено двојазично – на македонски и на англиски јазик, новинарката Фиданка Танаскова ќе напише дека, всушност, е огледало на вистината за иселеникот, поетот, општественикот, новинарот и патриотот Бошко Рајчовски-Пелистерски.

Тоа е значајно постигнување на Славе Катин во неговата истражувачка работа за македонското иселеништво. Животната приказна за љубанчанецот од Детроит и Флорида, заедно со семејството Рајчовски,  е своевиден биографски блик, се потпира на фактографија која извира од  многудеценискиот животек, од вруточниот животен опус на Македонците во дијаспората, со кои се гордее нивната стара татковина – Република Македонија.

Монографијата за Бошко Рајчовски е летопис за мошне големото семејство Рајчовски. Најголемиот број од фамилиите од сојот Рајчовски од втората декада на минатиот век претежно живеат и работат во Соединетите Американски Држави, особено во најголемиот град на државата Мичиген – Детроит. А Бошко кој во зима живее во Флорида, другиот период во Детроит, во лето доаѓа во Македонија, во Преспа, во Љубојно. Тој е извонреден родољуб, роднокраен вљубеник, докажан активист, истакнато поетско и новинарско перо и македонски родољуб. Затоа, со право може да се рече дека ова дело на Славе Катин, е траен документ и вистинско сведоштво кое го овековечува богатиот личен и семен летопис на познатото семејство чии корени се од Љубојно-Преспа, а кои се рашириле и во Соединетите Американски Држави.

Монографијата е посветена на 50-годишното литературно творештво на Бошко Рајчовски-Пелистерски. Ова дело од Славе Катин е поделено на 5 глави (чаптери) во кои се опфаќа родната земја Македонија, потоа втората татковина – Соединетите Американски Држави, активностите на Бошко на поетски и новинарски план, како и  лозата на семејството Рајчовски. Посебен простор во книгата е посветен на  нивните корени на неговото родно село Љубојно – Преспа, на САД, на македонскиот радиочас „Оро македонско“ од Детроит, на неговото литературно творештво и трите стихозбирки.

Делото „Бошко Рајчовски-Пелистерски“ е поткрепено со огромен број факти, цитати и докази, кои фрлаат светлина врз   низа аспекти не само на поетскиот и немирен дух на Бошко, туку и на  македонскиот народ од Преспа, од Детроит. Делото претставува интересно четиво и сончева светлина за оние кои сакаат изворно да се запознаат со животната приказна на иселеникот Бошко Пелистерски, на Љубојно, Преспа, Македонија, Соединетите Американски Држави.

Монографијата за Бошко Рајчовски-Пелистерски од авторот Славе Катин беше промовирана на јубилејните 35. по ред „Љубански илинденски иселенички средби“ што се одржаа на 1 и 2 август 2008 година, во Љубојно. Промовирањето на ова значајно и по многу нешта единствено дело,  беше дел од културното иселеничко збиднување во текот на илинденските празнувања во Преспа и Македонија, забележала новинарката Фиданка Танаскова.

   

Куќата на Бошко во Љубојно

Инаку, во неговата монографија, меѓу другото е забележано, дека во детството Бошко Рајчовски-Пелистерски многу пати се искачувал  накај  густата гора над Љубојно, во „коријата“ кон  „Свети Атанас“ и „Свети Петар и Павле“. Мали му беа тие ридови, тесни му беа тие атари, мечтаел да види што ли има отаде таа висока планина, што има отаде таа граница. Тој не мрднувал од собата кога се зборувало за  Македонците од другата страна на вишната гора во Герман, Раби и понатаму кон Костур, а оттаму и во Америка.

Тој и како ученик во Основното училиште „Димитар Влахов“ во Љубојно, бил забележителен меѓу учениците, меѓу младинците. А во тие повоени години во Љубојно, а особено во училиштето вриело како во кошница, ги имало со стотици од Љубојно, Брајчино, Долно Дупени, Наколец, Штрбово, Крани и дури од Сливница. Во тие младешки години, Бошко умееше да се повлече некаде сам низ куќата или дворот и со книгата в раце, напросто да ги голта оние бајки и сказни, но и книги од историјата, кои ја развивале богатата детска фантазија.

Исто така, во монографијата е забележано дека Бошко заминал во Америка кога имал 19 години, значи во цутот на младоста. Уште тогаш многу фамилии од селото Љубојно биле заминати во Детроит, така што тој имал роднини и пријатели кои му се нашле во моментите кога требало да ја преброди носталгијата. По некоја година во Детроит дошле и неговите најблиски, родителите и сестра му и тоа уште повеќе му го олеснило животот во туѓина. Целиот работен век го поминал во автомобилската индустрија „Крајслер“, работел на машини, а бидејќи компанијата имала многу поволни бенефиции за вработените, по 30 години работа ги исполнил условите за пензија и така, од неговата 51 година до денес е пензионер. Тоа му овозможило во изминатиот период редовно, секое лето, да доаѓа во Македонија.

Тој е уредник и водител на програмата „Оро македонско“ која ја прослави својата 50-годишнина, што тој лично  со голем сентимент, го доживеа како многу важен овој радио јубилеј. Програмата уште оттогаш има стандардна шема – се емитува секоја сабота, а од 2017 година во недела, по два часа, во период кога повеќето луѓе се во своите домови и можат преку слушањето радио да се пренесат со мислите во родниот крај. Програмата опфаќа информации за најактуелните случувања во Македонија, разговори со личности од општествениот и политичкиот живот во Македонија, со личности од дијаспората, има и многу музика, а дописник од Македонија е долгогодишниот новинар на весникот “Нова Македонија“ Фиданка Танаскова.

На Рајчовски, исто така, поезијата е неговата љубов уште од младоста. Тој зема учество на „Струшките вечери на поезијата“. Има напишано три поетски збирки – „Дамари“, која е објавена во Америка, како и „Блиски сводови“ и „Тој не се врати“, кои се објавени во Скопје. За третата книга „Тој не се врати“ во 2000 година ја доби наградата „Иселеничка грамота“ и по тој повод настапи на манифестацијата „Мостови“ на фестивалот „Струшки вечери на поезијата“. Инаку, на „Мостови“ има настапувано 4 пати.

Бошко Рајчовски е член на организацијата „Обединети македонски Американци од Детроит“ (ОМАД), која е формирана во март 2010 година, а чиј претседател е адвокатот Том Бајов. Во почетокот, целта на групата иселеници од сите делови на Македонија била, да се обединат македонските цркви во областа на Детроит за снимањето на документарниот филм „Име си е име“. Денес, пак, со својата многузначајна мисија и оригиналните, патриотски и благородни иницијативи, работејќи во интерес на македонскиот народ, оваа организација стекнува респектирано име и углед во државата Мичиген и пошироко.

Исто така, Бошко е еден од основачите на друштвото „Љубојно“ во Детроит, кое еднаш годишно на празникот Свети Атанас (летен), обично на 15 мај, (најблиската сабота или недела) организира пикник, како сеќавање на селската слава, која вековно се одржувала во манастирот „Свети Атанас“. На тој ден се организира и игранка, на која се покануваат сите Македонци доселеници во Детроит, а, исто така, и љубанчани од другите делови на Америка.

Во монографијата е запишано и тоа дека Бошко Рајчовски бил организатор на голем број културни настани, средби, концерти и дружења на нашите луѓе во овој дел на американската држава. Во новото катче доаѓањето на гости од Македонија стана традиција, и нема да се заборават концертите, на пример, на Кочо Петровски, Александар Сариевски, Виолета Томовска, Васка Илиева, и многу, многу други звучни имиња на македонската естрада.

Исто така, од Клубот што го формира Бошко и академикот Димитар Митрев беше еден од угледните поканети гости, заедно со многу други познати личности од академскиот живот  и творечкиот опфат, потоа истакнатиот поет Љубен Ташковски, и уште редица многу познати културни дејци.

Во тоа време, исто така, за првпат се формира и фолклорна група, која беше собиралиште за младите генерации и расадник за идните фолклористи. Со успешните фолклорни настапи Македонците се афирмираа пред другите етнички групи и ги собираа симпатиите. Со тоа постепено печалбарскиот живот добива поинтересни димензии  и поинтересно  секојдневие.

Меѓутоа, најзначајно место во монографијата е посветено на Љубојно и Бошко,  на тој инспиративен тематски извор, бидејќи тие живеат за Илинден, така често пати велат многумина љубанчани. Неговото име е тесно поврзано со илинденските манифестации.

Повеќе години е еден од главните организатори на „Љубанските иселенички средби“ на кои има големо  присуство и гостување на фолклорни групи, ансамбли, истакнати личности од уметничкиот свет и луѓе вљубеници во пишаниот збор. Една од иницијативите е неговата искрена желба да  организира „Фолк-фест – Преспа“ во Љубојно. Секогаш со многу чувства и со восхит зборува за Љубојно, за средбите, за Македонија… Тој е голем вљубеник во своето родно место.

Крај

Пишува: СЛАВЕ КАТИН