За одбележување е тоа што во 2020 година се навршија 55 години од осветувањето на првата македонска православна црква “Свети Климент Охридски“ во Канада, стожерот на најголемиот број активности што Македонците од сите делови на Македонија ги развиваат во Торонто и пошироко и претставува мотив повеќе за изразување на љубовта и почитта кон родната земја Македонија
Затоа во историскиот преглед објавен во монографијата „Македонски вознес“ се вели дека Македонската православна црква е еден од важните, ако не и најважен фактор кој игра значајна улога во собирањето на Македонците во земјата и надвор од неа. Затоа, македонскиот народ во неговата долговековна борба за своја сопствена држава, за национална и за културна слобода и независност, во исто време, се бореше и за независност на својата православна црква.
Историјата на македонскиот народ во последниве илјада години секогаш беше тесно врзана со Македонската православна црква, со Охридската архиепископија. Немајќи своја сопствена држава, Македонците добија, во некоја смисла, национална независност за долг временски период, преку Охридската архиепископија.
Црквата беше таа која организираше голем дел од културната, од уметничката дејност на македонскиот народ, пред се преку градење цркви и манастири, чии ѕидови се украсени со фрески и со икони. Црквата беше одговорна за создавањето на традиционал-ното, средновековно македонско сликарство, денес познато низ целиот свет како автентично сликарство на оваа земја. со сите карактеристики на оригинална креативна посебност.
Историјатот на Македонската православна црква се карактеризира со три основни фази: 1. Охридската архиепископија (XI век до 1967); 2. Јурисдикцијата на туѓите цркви во Македонија (1767-1944); и 3. Македонската православна црква (од 1944 до денес).
Првиот период почнува, некаде од VII век кога населението на Македонија беше покрстено. Македонците кои беа населени во централниот дел од огромното Византиско царство. беа поблиску до императорот и до црковниот центар Константинопол (Цариград). Цариградската патријаршија ги затворила светите браќа Кирил и Методиј поради мисионерската работа во Моравија.
Меѓу нивните ученици и следбеници беше свети Климент, кој, по враќањето во Македонија, стана прв словенски епископ со седиште во Охрид (893). Затоа, се смета дека тој е првиот организатор на Словенската Македонска православна црква со локално свештенство.
Официјалната наша православна црковна заедница беше основана кон крајот на X век, кога Самоил беше прогласен за крал на новоформираното кралство, и кога беше основана Охридската патријаршија, на чело со патријарх. Се претпоставува дека на новата црква исе олеснило со благословот на римскиот Папа кој на кралот Самоил му пратил кралска круна.
Како и да ет византискиот император Василие Втори, по падот на Самоиловото царство во 1018, ја симнал Охридската патријаршија на ранг на архиепископија, без да ја укине нејзината автокефалност или да ја намали нејзината слобода.
Охридската Архиепископија останала во рамките на Византиската империја во периодот од XI и XII век. Меѓутоа, на почетокот на XIII ѕек, се случуваат чести политички промени на Балканот.
Неподносливата положба на христијанското население и црквата натера многу охридски архиепископи и епархиски протоереи да одат низ Европа и да собираат милостина за плаќање на долговите на Турците. Западнат во долгови што тешко можеше да ги плати, Архиепископот Охридски дозволи извесно мешање на Цариградската патријаршија во внатрешните работи кои се однесуваа на кандидати за архиепископи и за епархиски протоереи.
Охрид
Конечно, султанот Мустафа Трети ја укина Охридската архиеписколија и ги приклучи нејзините епархии кон Цариградската патријаршија која, за возврат, беше обврзана да ги плати долговите. По повеќе од седум и пол векови автокефален живот, Охридската архиепископија беше незаконски укината од страна на султанот во 1767 година.
Следната фаза на православната црква во Македонија почнува со нејзиното потпаѓање под јурисдикција на Цариградската патријаршија, кое со право се смета за црковно ропство на македонскиот народ, поради фактот што тој ја изгубил не само својата религпозна и економска слобода, туку бил подложен на елинизација, додека ширењето на словенското воспитување и култура биле забранети.
Населението во македонските епархии се сроди со Бугарската егзархија поради словенскиот карактер, иако тежнението за формирање своја сопствена православна црква за обновување на Охридската архиепископија не исчезна. Бугарската Егзархија го ширеше своето влијание во Македонија преку воспитниот систем. Ова предизвика незадоволство кај македонскиот народ кој го подигна својот глас, дури и подалекучујно, во барањето за обновување на Охридската архиепископија како Македонска национална црква.
По Берлинскиот конгрес (1878), Македонија остана под турска власт, која исто така го остави нерешено прашањето за Македонската православна црква. Македонците јасно ја изразија својата желба за формирање своја национална црква во Кресненското востание, т.е. во “Уставот на идната Влада на Македонија”. Сепак, преговорите со Римокатоличката црква (1879) не само што не го решија црковното прашање, туку и го искомплицираа.
Српската национална пропаганда, користејќи го незадоволството на македонскиот народ во постојната ситуација, успеа да организира неколку црковни и образовни совети во градовите и во селата, за време на осумдесеттите години на минатиот век, Co форсирање на почетокот на македонството ги придоби незадоволните членови на Цариградската патријаршија и на Бугарската егзархија, со што се отвори нов фронт. Ова доведе до тројна победа на македонскиот народ,
Така, често се случуваше тројца браќа од иста фамилија да имаат различна вера и националност. Следбениците на Патријаршијата, Егзархијата и на Српската црква се бореа меѓу себе. За време на првата деценија од XX век, ова ривалство се претвори во оружена борба, како резултат на различни вери и национални пропаганди. За време на овој период, различни револуционери и еволутивни кругови на македонскиот народ се обидоа да го решат црковното прашање со обновување на Охридската архиепископија. Но, политиката на големите сили и на Турција им го попречија патот.
Народноослободителната борба на македонскиот народ за време на Втората светска војна не беше насочена само кон национално и социјално ослободување, туку и кон решавање на проблемот на Македонската православна црква. Првото свештеничко собрание на слободната територија во Западна Македонија се одржа есента во 1943 година во селото Издеглавје. Ова беше крај на втората фаза на македонското црковно прашање.
Во есента 1944 година дел од Македонија беше целосно ослободен. Новоформираната македонска држава стана целосно рамноправен член на нова Југославија. Затоа, православните верници и македонското свештенство го одржа Првиот црковно-народен собор во 1945 година, кој ја усвои Одлуката за формирање Македонска православна црква преку обновување на Охридската архиепископија.
Во 1959 година епископскиот Синод на Српската православна црква ги призна решенијата од Вториот црковно-народен собор на Македонската православна црква, одржан во Охрид (4-6 октомври 1958 година) за одделување на Македонската православна црква како независна, со новоизбран поглавар – архивпископот Охридски и Македонски митрополит, г. Доситеј. Претставниците на Српската православна црква на чело со патријархот Герман учествуваа во интронизацијата на македонскиот митрополит Климент.
Третиот црковно-народен собор на Македонската право-славна црква се одржа на 18 јули 1967 година so Охрид, кога беше одлучено да се прогласи самостојност на Македонската православна црква на чело со архиепископот Охридски и Македонски, г.г. Доситеј. Диецезата на Македонската православна црква се совпаѓаше со границите на македонската народна држава – СР Македонија.
Последниот Устав на Македонската православна црква беше донесен во 1974 година, според кој Македонската православна црква своите работи ќе ги управува и ќе ги води независно, во согласност со догматското и канонското единство со другите православни цркви. Македонската православна црква има свој грб, свое знаме, а службен јазик е македонскиот.
Црковно-епархиски тела и адиминистративни органи на Македоиската православна црква се: 1. Архиепископот, 2. Светиот архиерејски синод, 3. Архиерејскиот црковен суд,4. Епархиите, седум во Република Македонија и три во прекуокеанските земји (Американско-канадска, Австралиска и Европска епархија), кои се управувани од надлежни владици со помош на архиерејски заменици во градовите на овие епархии. Основни единици на територијалната поделба се парохиите, управувани од свештениците.
Светиот архиерејски синод е одговорен за религиозните и за воспитните активности, за издавање на религиозна литература, како и за воспитување на свештенството и на монаштвото. Македонската православна црква има свое четиригодишно средно училиште (Богословија) каде што се школуваат идните свештеници, како иТеолошки факултет во Скопје.
Денес на чело на Македонската православна црква е архиепископот Охридски и Македонски, г.г. Михаил, кој беше избран и востоличен иа 4 декември 1993 година во Охрид, дамнешната престолнина на Охридската архиепископија.
Продолжува
Пишува: СЛАВЕ КАТИН