ДЕЛ ОД ПУБЛИКАЦИЈАТА „ОД ПАНОНИЈА ДО ЕГЕЈ“ ОД АКАДЕМИК АНТОНИЈЕ ШКОКЉЕВ – ДОНЧО И СЛАВЕ НИКОЛОВСКИ – КАТИН
Многубројните митови говорат за врските на Хиперборејците со останатиот митолошки свет, а пред сé со центарот на аполоновиот свет. Според легендата, Хиперборејците на Дел (корен:di, dios-бог, а, исто така, deelos и dilos-очигледен) пратиле две девојки Хиперборејки, во придружба на пет свои сограѓани, да однесат заветени подароци завиткани во слама
Тие девојки биле Хипероха (hiper-ocha- високо достоинство) и Лаодика (laos-народ и diki-праведна). Бидејќи девојките на островот умреле, а придружниците не се враќале, Хиперборејците во наредните години ја промениле маршрутата и даровите им ги носеле на Скитите за нивните соседи да ги пренесат понатаму до Јадранското Море.
Оттаму, преку епирската Додона (најголемото Зевсово светилиште), островите Еубеја и Киклатските Острови, ги носеле на Дел. Хиперборејките Хипероха и Лаодика биле погубени во Артемидиниот храм, каде биле погребани и нивните сонароднички Арга и Опида. Во спомен на Хиперборејките, девојките и момчињата од малиот остров Дел, пред венчавањата ставале прамен од својата коса на нивните гробови (Херодот, IV, 33-35).
Во малата општина на Атика во Пазијаца е Аполоновиот храм. „Велат дека таму стасуваат првите плодови на Хиперборејците, дека Хиперборејците им ги предаваат на Аримаспите, тие, пак, на Иседонците, а од нив Скитите ги праќале во Синопа, откаде Хелените ги пренесувале во Празија, а Атињаните ги праќале на Дел. Првите плодови биле покривани со пченична слама и никој не смеел да ги види.“ (Паусанија, I, 31)
Пиндер (Олимпија, III, 31) тврди дека само неколку смртници доспеале во земјата на Хиперборејците, освен божицата Атина, која го однела Персеј, аргиски херој, крaл на Олинт и Микена, откако ѝ ја отсекол главата на Медуза.
Меѓу посетителите на Хипербореја бил и Херакло, син на Зевс и Алкмена, најславниот елински јунак. Прогонувајќи ја срната на Артемида, со златни рогови, стасал далеку на север, сé до реката Истар (Дунав), кај Хиперборејците. Живеел зад ветрот на Бореја и оттаму ги пренел прекрасните маслинки во Олимпија на Пелопонез. Роговите од срната ги посветил на храмот на Артемида. (Паусанија, V, 7)
Поетот Олен од Ликија, прв во својата химна за Ахеја (која тагува, придавка на божицата Деметра во Африка) рекол дека Ахеја дошла на Дел од Хиперборејците. Потоа Меламп од Кума, во одата за Опа и Хекаерга пеел дека тие дошле на Дел од Хиперборејците пред Ахеја (Паусанија, V, 7). Истиот автор понатаму тврди дека основачи на Делфинското пророштво биле Хиперборејците (V, 5): „Беа, жена од тој крај, која за Делфијците составила една химна, рекла дека пороштвото на богот го основале оние кои дошле од Хиперборејците: Олен и други; дека Олен прв почнал да претскажува и пее во хексиметарۥۥ. Ова се стиховите на Беа:
„Ова пророштво кое добро се сеќава на сé,
го основале Хиперборејците Пaгаз и прекрасниот Агијеј“.
Наведувајќи и други Хиперборејци, на крајот на химната го споменува Олен:
„И Олен, кој прв во Феба (Аполон) станал пророк
Од стихови стари составил прв песнички“.
Следни гости на хиперборејските храмови биле Клинид и Крез (Antoninus Liberalis, II-III, век пред Христа, во Metamorphosis). Кленид (Kleinos-славен, светол, племенит) бил богат и побожен жител на Месопотамија од околината на Бабилон и бил многу познат како почитувач на Аполон и Артемида. Тој често доаѓал во храмот на хиперборејскиот Аполон, каде видел дека на богот му се жртвуваат магариња. Подоцна него Аполон го претворил во еден вид орел.
Побожниот Крез (560-546), кој бил последниот владетел на моќната држава Лидија во Мала Азија и најбогатиот владетел на светот, ја доживеал честа да биде гостин на блажениот хиперборејски народ. Митовите за Хиперборејците биле омилени и во Италија, меѓу Питагорејците (Dionisius Helicarnassensis, околу 30 год. пред Христа во Antiquitates Romanae I, 43). Питагора (околу 550 год. пред Христа), филозоф од Сама, себеси се сметал за инкарнација на хиперборејскиот Аполон.
Покрај тоа, се сметало дека кралот на Лација во Италија, по име Латин (Latinus) и епонимен херој на Латините роден од љубовта на Хиперборејката Паланта (кованица: pallo-ниша и anthos-цвет) и Херкул. Тој Паланта ја донел од Хипербореја во Лација како заложник и пред таа да се омажи за кралот Фаун, го родила синот Латин.
Херакле
За Хипербореецот Абарид (кованица од a-негација и varis-тежок, т.е. avaris-лесен, неоптоварен, Херодот (IV, 36) истакнува дека не земајќи храна, со стрела во раката ја обиколил целата земја.
Паусанија (III, 13), опишувајќи ја историјата на Спарта од мистичниот до хеленистичкиот период, како и нејзините споменици, пишува дека храмот на Кора-Спасителката го изградил Абарид, кој дошол од земјата на Хиперборејците, односно на Тракиецот Орфеј. Исто така, за Абарид се раскажува дека бил чудотворец и пророк (Пиндар, 522-446).
Исто така, се верувало (Херодот, IV, 13 и понатаму) дека волшебникот и поет Аристеј (aristos-најдобар) од Проконез на Мраморното Море, околу 540 год. пред Христа, седум години ги минал со Аполон во земјата на Хиперборејците, а бил син на Аполоновиот свештеник Каустробиј.
Во своето дело „Аримасписки песни“, Аристеј ги опишал земјите на Иседонците и Аримаспите и дал податоци за Хиперборејците. Исто така, се смета за еден од авторите на теогонијата. Како крал на Хиперборејците се спомнува Забил (кованица: za-многу и via-сила, телесна сила). (Stеphanos Biz.: Galeoti)
Неговата ќерка Темисте (Themistevo-да се дели правда), со богот Аполон ги добила синот Галеот (Galeotis, од galeo-морско куче, односно риба сабјарка). Тој, пак, со Хиперборејката Телмиса (кованица од: thelo-зема, решителен и misos-омраза) отишол во прочуеното светилиште во Додон на консултации.
Тамошното пророштво им наредило еден да тргне на исток, друг кон запад и да се населат на местото каде што орел го украл месото на жртвуваното животно. Темис отишол на исток во малоазиската Карија, каде што се задржал, додека Галеот тргнал кон запад до Сицилија, каде се населил засекогаш (Срејовиќ, Цермановиќ-Кузмановиќ, 1992 г., 90).
Хипербореецот Лаодок (кованица од laos-народ и докео, doksa-слава) е јунак кој заедно со Пир и Хиперох го одбранил Делфиското светилиште од Келт, 279 год. пред Христа (Паусанија X, 23,2).
Продолжува
Пишува: СЛАВЕ КАТИН