ДЕЛ ОД ПОСЕТИТЕ НА ГРАДОВИ ВО СВЕТОТ ВО ПУБЛИКАЦИЈАТА „СВЕТОТ НА ДЛАНКА“ НА СЛАВЕ КАТИН
Се чинеше дека и ноќта од Сингапур до Сиднеј беше куса. Веќе во утринските часови во далечините се покажаа пустинските предели на Австралија. Од подолгата глетка во пустината, човек има чувство дека на песокот и дивината им нема крај. Како да е таа слика вечна и некаде во близината престанува животот. Меѓутоа, набргу во далечините се појавија првите, веројатно, абориџански живеалишта, потоа помали населби и езерца, рекички, шуми, жито…
Во утринските часови веќе бев над бројни населени места на пат кон Сиднеј. И над овој светски град, веројатно поради зафатеност на аеродромот, авионот направи круг над Сиднеј. Таа прекрасна глетка над Сиднеј, а и патувањето во Австралија за мене претставуваше вистински и голем предизвик и своевидна авантура. Беше големо доживување да се види од птичја перспектива “Харбор бриџ”, “Опера Хаус”, високите облакодери, безбројните фјордови и безброј нови населби. Авионот слета на Сиднејскиот аеродром кој е во непосредна близина на Ботани Беј, каде за прв пат стасал капетанот Кук, пред нешто повеќе од двестотини години.
Инаку, најмалиот континент – Австралија зафаќа површина од 7 704 159 квадратни километри, со дваесетина милиони жители, од кои над 200 000 се по потекло од сите делови на Македонија. Се наоѓа зад екваторот, на јужниот дел на Земјината полутопка, меѓу Индискиот и Тихиот Океан, југоисточно од Азија. Таа како континент го зафаќа копното на Австралија и островот Тасманија, а по пространство е колку Европа без скандинавскиот дел. Поголемиот дел е пустински, со пространи зелени појаси крај бреговите, со услови за живеење од тропска до умерена клима. Тој е чудниот континент којшто пленува со својата природна убавина, богатство и контрасти.
Во стариот и средниот век се претпоставувало дека во јужните мориња постои копно кое средновековните географи го нарекле на латински Терра Аустралис Инцогнита, што значи “Непозната јужна земја”, откаде го добила името Австралија. Несомнено е дека Индонежаните во Австралија дошле пред Европејците. До нејзините северни брегови најпрвин дошле Португалците и Шпанците (Де Торез околу 1588 година).
Педантните аналитичари забележале дека во Тихиот Океан се наоѓа половината од сите води на Земјата. Во него е речиси половината од Земјиниот екватор. Кога на едниот негов брег е ден, на спротивниот е ноќ. Ветровите дуваат со месеци во иста насока без пречки на патот. Големите долги бранови се тркалаат без застој, а од водите на океанот се издигаат илјадници острови, обраснати со густа тропска шума, заради што личат на расцветани градини што пловат.
Во тоа се уверив при моето долго патување на источната страна на светот, каде се запознав со важните историски настани и собитија. Така, еден од најсмелите морепловци во Тихиот Океан бил холандскиот капетан Абел Тасман, кој, пловејќи, ги заобиколил, Австралија и Тасманија. Во првата половина на ЏВИИИ век почнало истражувањето на океанот од Русите. Беринг го препловил северниот дел на Тихиот Океан, којшто сега се вика Беринговото Море и ја открил Алјаска. Меѓутоа, сите откритија на овие први тихоокеански морепловци биле непознати во споредба со големината на самиот океан. Во втората половина на ЏВИИИ век европските морепловци извршиле низа смели пловидби. Благодарејќи на нив, човештвото дознало за многу непознати земји. С# појасни станувале кенгурите на големиот океан. Многу херои се удавиле, други загинале во битките, а само малкумина умреле дома, во татковината. Но, светот нема никогаш да го заборави бестрашниот морепловец Џејмс Кук кој мечтаел да открива нови земји во Тихиот Океан, во тој огромен непознат простор за Европејците.
Со почнувањето на војната меѓу Англија и Франција во 1755 година, Кук како офицер на воената морнарица извесно време бил во Канада, каде што ја проучувал реката Сеинт Лоренц и бреговите на Њу Фаундленд. Затоа, Лондонското географско друштво го примило за свој член. Друштвото во 1769 година испратило научна експедиција на Тахити во Тихиот Океан, за на 3 јуни да се следи необичната астрономска појава кога Земјата, Венера и Сонцето се нашле на една права линија, а самата Венера се видела на Сончевиот диск. На чело на експедицијата бил Кук кому на располагање му бил ставен малиот, но одлично граден воен брод “Истрајност”. По успешно извршената задача, експедицијата тргнала на југозапад и по долго патување стигнала до бреговите на Нов Зеланд.
Операта во Сиднеј
За славниот морепловец Кук слушнав и прочитав многу работи. Така, во литературата се вели дека: Кук го продолжил својот пат кон запад за да го проучи источното крајбрежје на Австралија, бидејќи за јужниот и западниот брег нешто веќе се знаело, благодарение на Тасман и некои други холандски морепловци. На 19 април 1770 година за Кук на хоризонтот се појавило австралиското копно. Ниските планини што го затскривале видикот кон внатрешноста на континентот го потсетувале Кук на Јужен Велс, па затоа целиот тој простор го нарекол Нов Јужен Велс. Овде Кук бил преокупиран со правење точна карта, во која го внесувал секој рт, залив, остров… Пловејќи кон север, го минал екваторот и се пробивал меѓу многубројните острови на Големиот Корален Гребен, не насетувајќи каква опасност ги демне членовите на експедицијата.
На 25 мај се случил бродолом. Сите топови биле фрлени во морето, а водата за пиење истурена. По едно деноноќие непрекината работа во црпење на водата што навлегувала, со следниот највисок прилив, бродот се ослободил од подводните карпи и запловил кон брегот. Несигурни на австралискиот брег од непријателски расположените домородци, се упатиле на островот Јава, во градот Батавија – холандска колонија, поминувајќи низ протокот меѓу Нова Гвинеја и Австралија. Патем многу од патниците умреле од скорбут и маларија. Откако бродот бил оспособен за пловидба, останатите го продолжиле патот по веќе добро познатите мориња. Заобиколувајќи го ’ртот Добра Надеж на југот на Африка, тие влегле во водите на Атлантскиот Океан и на 12. 06. 1771 година, по речиси тригодишно отсуство, се вратиле во Англија.
Името на Кук се прочуло во цела Англија. За него пишувале сите весници. Книгите во кои се опишувало неговото патување веднаш се распродале, а се преведувале на многу јазици. Целиот учен свет бил возбуден: астрономите, ботаничарите, зоолозите, геолозите и другите научници, но најмногу географите, кои одамна немале добиено толку драгоцени податоци. Точно определените брегови на Австралија и Нов Зеланд ја исполнија огромната бела површина на сите карти.
Во 1770 година, Џемјс Кук подробно ја испитал и ја прогласил Австралија за англиски посед. Во тоа време Австралија имала неколку стотици илјади домородци изолирани од цивилизацијата со илјадници години и со крајно низок степен на развиток. Осум години потоа, во 1778 година бил испратен првиот конвој од транспортни и товарни бродови со 717 затвореници под командата на капетанот Филип, со што почнала колонизацијата на таа нова земја.
Прва европеизирана област била Порт Џексон, формирана во 1778 година од англиски затвореници, а на крајот од ЏВИИИ век и во почетокот на ЏИЏ век се доселиле многу колонисти од Европа, особено од Англија и во тоа време се формираат самоуправни колонии како: Нов Јужен Велс (1788), Тасманија (1825), Западна Австралија (1829), Јужна Австралија (1835 – 37), Викторија (1851), Квинсленд (1859) и Северната Територија во 1863 – 64 година. Почнувајќи од 1855 година, колониите стекнуваат толкава самостојност што во секоја постепено се формирала уставна влада со парламент. Во 1901 година сите колонии го формирале Австралискиот сојуз, освен Северната Територија, која се приклучила 10 години подоцна, добивајќи статус на британски доминион.
Кога се формира сликата за Австралија во која моите патувања беа врзано со активностите и постигнувањето на Македонците, не е на одмет да се додадат и некои други податоци за оваа земја. Така, главен град на Австралија е Канбера и се наоѓа на територијата на федералната влада. Сиднеј е главен град на Нов Јужен Велс, Мелбурн на Викторија, Бризбен на Квинсленд, Аделаид на Јужна Австралија, Перт на Западна Австралија, Хобарт на Тасманија и Дарвин на Северната Територија. Најголеми планини се Австралиските Алпи и Сините Планини на исток и југоисток. На овој континент има степи, полупустини и пустини (Големата песочна и Големата Викториина пустина). Таму владее тропска клима на север, умерена и суптропска на југ и на југоисток, а тропско – пустинска и степска во најголемиот дел на континентот, со мало количество врнежи. Реки има малку, од кои најголема е реката Мери со десната притока Дарлинг, долга 3 490 км и која се влева во Индискиот Океан.
Нашите домаќини се потрудија да видиме поголем број знаменитости и карактеристики на Сиднеј , но и да се запознаеме со животот и активностите на Македонците. Така, разговаравме со претставници на Македонскиот просветно-училиштен одбор, кој имал за цел да ги координира сите македонски училишта таму каде што живееле Македонци; да израбо-тува годишни наставни планови и програми од I до XII одделение и да одржува семинари по македонски јазик.
Првата настава по македонски јазик се извела во мај 1976 година во населбата Њутаун и дека Македонскиот просветно-училиштен одбор за Нов Јужен Велс со успех работел од 1978 година. Тој давал голем придонес во образованието и воспитувањето, како и всадувањето љубов кај децата од македонско потекло кон дедовската земја и бил чувар на македонскиот јазик, литературата, културата, обичаите, традициите…
Бевме информирани дека Одборот бил единствена македонска институција од таков вид надвор од Македонија која опфаќала повеќе од 30 наставници во етничките училишта со околу 1.400 ученици, како и трие-сеттина наставници, еден координатор и повеќе од 600 ученици во саботните средни австралиски училишта во Сиднеј, Њукасл, Вулонгонг и Квинбијан.
Иницијативата за формирање на Македонскиот просветно-училиштен одбор ја дале наставниците кои ја изведувале наставата по македонски јазик во Етничкото училиште во сиднејската населба Њутаун, која почнала со работа во мај 1976 година. Истата година во јуни во насел-бата Јагуна, а подоцна и во други училишта во населбите Кенливејл, Анклиф и во Сент Џорџ, се формирале нови училишта. Идејата за формирање на Одбор била поддржана од црковната управа на МПЦО „Света Петка“ од Рогдеил и од другите македонски асоцијации во Сиднеј.
Продолжува
Пишува: СЛАВЕ КАТИН