ДЕЛ ОД МОНОГРАФИЈАТА “СТИВ ПЉАКАС“ ОД СЛАВЕ КАТИН
Се упативме кон Зелениче по патот што оди низ малечка а живописна клисура чии ридови на поголемиот дел не се пошумени. На патот, за жал, не сретнавме ниту возило, ниту патник, веројатно од причини што во тие попладневни жештини на денот луѓето во Грција, слично како и во Шпанија се одмораат и, освен да отседнат во кафеаните немаат друга работа, бидејќи се членови на Европската Унија и ја молзат како швајцарска крава.
Брзо се искачивме до рамницата каде е сместено селото Зелениче. Најпрвин се соочивме со таблата на која на грчки и латиница го пишува променетото име на Зелениче – Склитрон. По долго и на моменти непријатно патување, кое беше исполнето со голема желба да се посети и види родниот крај на нашиот пријател Стив Пљакас, стасавме во славното Зелениче.
Инаку, селото Зелениче е лоцирано на педесеттина километри јужно од градот Лерин, на 5 километри југозападно од Ајтос (каде и припаѓа) и на три километри западно од езерото Зазерци во котлина во подножјето на Керечката планина, дел од планината Вич, на главниот пат од Сорович (Аминдео) за Костур.
Селото лежи на една котлина обиколена од сите страни со високи сртови. Се смета дека селото Зелениче го добило името поради изобилството на зеленило во околината. Во него живеат Македонци и православни Турци (Просвиги).
Зелениче е едно од најстарите села во регионот и постои од пред 1.300 година. Селото за првпат се споменува во отомански Дефтер од 1481 година под името Желенич. Во XIX век Зелениче е големо мешано село со македонско и турско население.
Според некои бугарски документи, во 1900 година Зелениче имало околу 1.800 жители православно македонско население, околу 500 Турци и околу 70 Роми, или вкупно околу 2.400 жители. Во тој период, македонските христијани на Зелениче биле под јурисдикција на Бугарската егзархија.
Од друга страна, пак, според грчки податоци во почетокот на минатиот век во селото имало 150 семејства муслимани 150 егзархисти и 65 патријаршисти. Меѓутоа, една е вистината. Во Зелениче отсекогаш живееле Македонци, затоа, во Зелениче има две цркви – „Свети Димитар“ (1864) и „Свети Ѓеорѓи“ (1867)., кои без разлика под каква и чија јурисдикција се, тие ќе останат да го чуваат македонското население во ова големо, убаво и значајно македонско село.
Селската црква
Исто така, според пишаните документи, во 1912 година Зелениче имало 2.232 жители, а во 1920 година 2.219 жители. По иселувањето на 170 семејства, или 1.100 жители од турското население во 1924 година, во селото се населиле бегалски семејства од Мала Азија, но ги има и од Кавкас и од Истанбул (Маџири), чиј број изнесувал околу 350 бегалци.
Во 1927 година, како и сите топоними во Егејска Македонија, и селото било прекрстено во Склитрон. Покрај населувањето со бегалски жители во триесетите години од минатиот век, сепак, во селото се покажува намалување на бројот на жителите, кое се должи на големиот број иселувања на Македонците во прекуокеанските земји и во Бугарија
Поради Граѓанската војна селото го напуштиле околу шеесет семејства, од кои триесетина пребегнале во поранешна Југославија, а триесетина во источно европските земји. Како резултат на тоа, по пописот во во 1951 година селото броело 1.153 жители, во 1961 година 1.084, а во 1971 година 853, а денес во селото има околу 600 жители, од кои поголемиот број е македонско христијанско население.
Жителите на Зелениче се занимаваат со земјоделство, особена садат компири и детелина, а има и повеќе семејства кои се занимаваат со сточарство и неговите производи. Интересно е да се спомене дека секоја година во август во Зелениче се одржува Фестивал на компирот.
Македонскиот народ во Зелениче, а и во целиот егејски или беломорски дел на Македонија, според своите карактеристики и обичаи, јазично и етнички им е туѓ на Грците (Просвигите). Од тие причини грчката буржоазија од првиот момент кога ја проширила својата власт над Егејска Македонија, изградила политика на физичко истребување на македонскиот народ и менување на етничкиот состав во своја корист.
Затоа, националниот состав на населението во овој дел на Балканот има претрпено големи етнички промени, особено по балканските војни и поделбата на Македонија.
До балканските војни македонското население во Егејска Македонија било најбројно. Македонците под грчка власт биле и сѐ уште се изложени на асимилаторска тортура и присилна миграција, со единствена цел да се измени етничкиот состав на Македонија.
Меѓутоа, Македонците не само што постоеле, постојат, туку и ќе постојат, зашто не е лесно да се искорени еден народ, таму каде што живеел со векови и покрај сите мерки на насилство и денационализација.
Продолжува
Пишува: СЛАВЕ КАТИН