Четврт век по конференцијата во Рамбује, Филип Рикер поранешен заменик помошник на американскиот државен секретар кој беше во тимот на актуелниот американски амбасадор во Белград, Кристофер Хил, на преговорите во Франција беше гостин на Белградскиот центар за безбедносна политика. Иако по напуштањето на Стејт департментот се сврте кон приватниот бизнис, Рикер се уште со значително внимание ги следи настаните во регионот и Србија. За „Радар“ тој, меѓу другото, зборуваше и за актуелниот ќорсокак во преговорите меѓу Белград и Приштина, односот на идниот американски претседател Доналд Трамп кон Западен Балкан, како и за европската перспектива на регионот.
– Напорите на Мирослав Лајчак, специјалниот претставник на ЕУ за преговорите меѓу Белград и Приштина, да го примени истиот рецепт, таканаречената шатл дипломатија, очигледно се во застој. Дали го гледате како реална можност да се организира меѓународна конференција на која би можело да се дојде до некакво решение за косовскиот проблем?
– Иако моментално работам во приватен сектор, членувам и во релевантен тинк-тенк што исто така се занимава со Балканот. Така, се уште сум понекогаш во Белград поради работа, но не ги следам настаните толку внимателно како порано. Сметам дека приватниот сектор игра исклучително важна улога во напредокот на регионот, но и дека ги менува животите на луѓето. Не сум сигурен дека некоја дипломатска конференција би направила разлика во овој момент. Не гледам дека во моментов има некаков напредок по прашањето за Косово. Знаете, не е претерано паметно да се организира ваков меѓународен настан ако не сте убедени дека може да постигне нешто конкретно. Ова е особено случај кога паралелно имате толку многу други големи актуелни прашања на глобално ниво. Во таа насока, секако не гледам дека организирањето на ваков настан би можело да биде приоритет за САД. Се разбира, јас не зборувам во име на сегашната администрација во Вашингтон во овој момент, ниту во следната. Сепак, верувам, треба да се запрашате, гледајќи го прашањето од перспектива на новоизбраниот претседател Трамп: каков би бил интересот на Америка во тоа?
– Со оглед на фактот дека кризата во Косово е последниот чин од драмата на распадот на Југославија, во која Србија остана единствената република чиј територијален интегритет не беше зачуван, што конкретно може да се направи за заштита на правата на косовските Срби да живеат слободно и безбедно на нивната земја, односно да им се обезбеди некаква територијална автономија во рамките на Косово?
– Мислам дека дијалогот под покровителство на ЕУ, кој беше силно поддржан од САД, а во кој учествував и јас со Кетрин Ештон, пред повеќе од една деценија, беше токму таков процес, кој направи вистински напредок во таа смисла. Тој процес предвидуваше токму такви можности, земајќи ги предвид сите различни права. Тоа беше еден вид патна карта. За жал, значителен дел од тој план не се реализираше. Затоа, верувам дека ако зборувате за Договорот од Брисел, мора да размислите за перспективата на европската интеграција и за тоа што всушност претставува. Евроинтеграциите ги тера луѓето да се чувствуваат дека се дел од нешто поголемо, да размислуваат за граници кои обединуваат наместо делат, а тоа е она што, според мене, мора да биде во фокусот. За жал, не видовме напредок во овој поглед, но како што слушнавме овде на безбедносната конференција во Белград, европската интеграција е повторно актуелна бидејќи постои интерес кај самата ЕУ за процесот на проширување. Ова секако ќе помогне да се исполни историскиот идеал на целиот Балкан, кој секако е дел од Европа, станувајќи составен дел од Европската Унија.
– Актуелната влада во Белград често зборува за економски успех и економски раст. Што треба да се случи за Србија да стане вистински мотор на европските интеграции на Западен Балкан?
– Бев овде пред шест месеци, го набљудувам Белград и гледам неверојатни резултати во развојот на градот, а како што кажавте, на растот на БДП на Србија многумина му завидуваат, дури и кога станува збор за ЕУ. Ова јасно покажува дека потенцијалот постои. Секогаш сум велел, за сите овие години кога работев на Балканот, дека ова е дел од Европа. Србија е земја со голема европска историја, а Белград е еден од најголемите градови во Европа. Значи, тука има реални можности за подобрување. Ова е делумно причината зошто донесов одлука дека е време да се обидам во приватниот сектор, по 31 година во дипломатијата. Чувствував дека приватниот сектор има голема улога во движењето на економијата, но му треба и сигурност. Дека овие две работи одат рака под рака. Сметам дека во овој момент привлекувањето капитал е од големо значење и дека постигнувањето на потребните предуслови, во однос на општата безбедност, е огромен чекор во таа насока. Ова е нешто што можете да го видите во Белград.
– Како гледате на фактот дека во Белград имавме билборди со честитки за изборната победа на Доналд Трамп. Милорад Додик, претседателот на Република Српска е виден како носи капа МАГА…
– Секој има право на свое мислење, мислам дека луѓето обрнуваат многу внимание на политиката и изборите во САД… Но, ако случајно прашавте сто или дури илјада луѓе во Америка, многу е малку веројатно дека би најдете некој кој би знаел кој Милорад Додик воопшто. Ваквите гестови не се нешто што ги прави насловните страници на весниците во Америка…
– Првиот мандат на Трамп како претседател на САД за Србија резултираше со таканаречениот Вашингтонски договор, чиј главен резултат беше тоа што Израел го призна Косово како независна држава. Очекувате ли новата администрација да постигне напредок во преговорите меѓу Белград и Приштина?
– Мислам дека луѓето ставаат премногу акцент на тоа прашање. Кога ќе се дистанцирате од сето тоа, гледате дека темата едноставно повеќе не го зазема вашето внимание на секојдневно ниво. Мислам дека она на што треба да се фокусирате е како да ги придвижите работите, да одите напред. Треба повеќе да размислуваме за новите млади генерации, нови можности, тоа е она што го гледам во иднина. Не забележав дека за време на претседателската кампања во САД во целата таа политичка дискусија се споменуваше Србија, Косово или целиот регион. Можно е да има луѓе кои се фокусирани на тие прашања, но навистина не мислам дека тоа е актуелно прашање за Америка и тешко ми е да замислам дека тоа би можело да стане висок приоритет, со сите турбулентни настани во светот. Потрошивме многу време фокусирајќи се на Балканот, особено во 1990-тите и раните 2000-ти, кога работев во регионот. Сега, има и други предизвици. И како што истакна новоизбраниот претседател Трамп: Америка на прво место. Што е во интерес на Америка, како некоја акција ќе и помогне на Америка, нашата економија и нашите интереси. Ова е нешто на што можеме да работиме заедно низ целиот регион, а таквата акција може да ги вклучи и САД.
– Дали мислите дека решението на косовскиот проблем ќе создаде можност за администрацијата на Трамп да воспостави подобра комуникација со Европската унија, што беше тешко за време на неговиот прв мандат?
– Мислам дека има многу условувања во вашето прашање и би сакал уште еднаш да нагласам дека прашањето е само мал дел од односот САД-ЕУ. Сакаме регионот да функционира добро, Србија да напредува, нејзините граѓани да живеат подобро… Повторувам дека треба да размислиме што ги чека новоизбраниот претседател Трамп, неговата администрација и неговиот кабинет откако ќе ги преземат своите позиции. Пред нив се многу големи предизвици на кои треба да се фокусираме.