Забава Историја Култура Македонија Свет

„ЕВГЕНИКА“ ВО СПАРТА – БАЛКАНОТ И МАКЕДОНИЈА

December 20, 2020
Македонско Сонце
87 Comments

 

Мерките и средствата за размножување, облагодарување и подобрување на породот, означени се под поимот евгеника. Според Ликурговото законодавство, биле точно пропишани условите и правилата за стапување во брак. Се одредувал бројот на годините на младенците, нивното здравје, душевни особони и отсуство на сродство меѓу нив. Родените Спартанци од седмата година се класифицирале во групи (agele – agelas), каде под раководство на постарите биле подложувани на гимнастички воени и многу други различни вежби со цел да го очеличат телото и духот.

По дваесеттата година, Спартанецот припаѓал на групата млади воини и до својата триесетта година морал да живее колективно и да се храни во менза (fidition-sissition) со црна супа и јачменов леб на свој трошок. Заедничкиот живот на младите Спартанци развивал нежна љубов. По шеесетата година, можеле да бидат слободни со право на учество во Собранието на старците.

Од родителите се барало слабичките и болникави деца, деца со конгенитални аномалии, да не ги чуваат и да не ги одржуваат во живот, туку да ги уништат физички, со фрлање во Еврот од познатата Терпејска Карпа.

Со еден збор, Хелените-Спартанци барале таков режим на воспотивање што водел кон зацврстување и челичење на човековата физичка снага и здравје, со цел создавање подобра и одбрана човечка раса, која се раѓа и живее за државата.23 

23  Papastavrou, I.: Istoria tis Arhaias Ellados, p. 110, Hiotelli, Athinai, 1972.

Спротивно на Хелените во Лакедемонија, во мултинационалната Атина под раководство на Кодридите, Алкмеонидите и Пизистратидите, еолски потомци од Панонија, сфаќањето на карактерот на државата било сосема спротивно. И тука се работело на подобрување и облагородување на потомството, но, пред сė, се барала убавина на душата, како и умствена развиеност, а дури потоа физичко подобрување.

На кој јазик говореле Хелените? Лингвистот Мпампиниоти24 изнесува дека тие говореле на „дорски јазик“ од 1100 година пред Христа, кога ги покориле староседелците на Пелопонез. Тој јазик се говорел во Лаконија, Месина, Арголида, Коринт, Крит, Додеканези, т.е таму каде стигнале хеленските освојувачи. Подоцна, тој се збогатил со палео-балканската глосологија и поради тоа авторот го вбројува во античките хеленски дијалтеки. На тој дијалект спартанскиот поет Тиртеј (Tyrtaios) ги пишувал елегиите во VII век пред Христа, кој е полн со хомерови зборови и фрази. Дали од дорскиот јазик потекнуваат следниве зборови: „псоми“ наместо палеобаланските – артос, „неро“ – hydor, „гуруни„ – us, „провато“ – ois, „алого – hippos, итн.  

24 Mpampiniotis, G., Synoptiki istoria tis Ellinikis glossas, p. 96, Athina, 1986.

За првобитната религија на Хелените историчарите ништо не соопштуваат. Врз основа на спомениците во Спарта, кои што ги опишува Паусаниј,25 Хелените ги прифатиле панонските богови на Олимп и тоа Зевс (Гостински), Хера, Хестија, Аполон, Артемида, Хермес, итн. Интересен е податокот што го изнесува авторот:26 

25  Pauzania, Periigissis tis Ellados, III, II, 12 (prev. Pasini: Vodič po Heladi), Logos, Split, 1989.

26  Pauzania, Periigissis tis Ellados, III, 13 (prev. Pasini: Vodič po Heladi), Logos, Split, 1989.

„Спротивно од Афродита Олимпијска се наоѓа храмот на Кора (Персефона) Спасителката. Велат дека го изградил Тракиецот Орфеј, а други тврдат дека го изградил Абарис (Аварис), кој дошол од земајта на Хиперборејците.“ Овој панонски Хипербореец бил пророк и чудотворец. Заедно со Залмоксис и Орфеј, Абарис бил претставник на религиозно-мистичната секта која се спротивставувала на реалистичното толкување на природата и светот, наместо митолошкото објаснување. Абарис ја ослободил Атина од чумата.27   

27  Пиндар, фр. 270

Во културен поглед, Спартанците го дале поетот Тиртеј, додека поетот Алкман (600) бил Лидјанец, и „дорските“ столбови во архитектурата, кои што се копија од минојските столбови од Крет кои биле дрвени, додека хеленските се од камен.

Војните на Спарта

Бидејќи Хелените на Спарта не можеле да ги совладаат Аркагјаните, ги насочиле своите освојувања на запад на Лаконија, а во VIII век пред Христа и до Втората месенска војна, на целосната окупација на Месенија. Нивните бегалци во Сицилија основале колонија под името Месенија. Со ширењето на границите на Спарта, дошло до проблеми во одржување на освоените простори и страв од бунт на робовите (хилоти), кои цифрено ги имало многу повеќе во споредба со Спартанците чиј број изнесувал сė на сė 25.000.28 Цитирајќи го Тукидид, авторот изнесува дека за време на Пелопонеската војна со Атина, Хелените на Спарта ликвидирале 2000 свои робови-хилоти „без чувство на вина.“ 

28  Papastavrou, I.: Istoria tis Arhaias Ellados, p. 110, Hiotelli, Athinai, 1972.

 

Дури во VI век пред Христа создаден е „Пелопонескиот сојуз“, без Арг и Ахеја. Тоа било време кога кралот на Лидјаните Крез се распрашувал кој во Грција е „најмоќен, Лакедемонците или Атињаните?“ Од тогаш тие ја прекинале својата изолација и се вклучиле во внатришните проблеми на Сицилија и Атина (510 година пред Христа), кога на власт ги довеле Алкмеонидите.

Во борбите на Атињаните со Персијците на Маратон, во септември 590 година пред Христа, Хелените од Спарта не стигнале на помош поради наведените побуни на робовите-хилоти. Меѓутоа, во пролетта 480 година пред Христа, Хелените учествувале со 300 воини на чело со кралот на Спарта Леонид, против персијскиот крал Ксеркс кај Термопилите кога сите загинале, манифестирајќи херојски доблести и спартанска челична дисциплина. За учеството на Спартанците во поморските битки кај Саламина, Херодот29 наведува: „Во војната учествувале овие бродови: Спартанците од Пелопонез дале 16 бродови, а Коринтјаните 40, Сикиоњаните дале 15, Епидавраните 10, Трезењаните 5 и Хермионците 3 брода. Сите овие, освен Хермионците, по потекло биле Дорани и Македонци и се доселила од Еринеја, од Пинд и, најпосле, од Дриопида… (44). Самите Атињани дале околу 80 лаѓи, всушност толку колку сите останати заедно.“

Битката се одиграла во септември 480 година пред Христа, со триумфална победа на грчките сили. Вистнските победници биле Атињаните.   

29 Херодот, Историја, VII, 43, Матица Српска, Београд, 1988.

Во борбите кај Платеја, во пролетта во 479 година пред Христа, против персискиот војсководец Мердониј, меѓу 150.000-те илајди грчки војници, Хелени од Спарта, било 5.000 со оклопи кои располагале со заштита од 35.000 лесно вооружени хелоти, бидејќи на секој Спартанец имало по 7 хелоти.“30 На чело на спартанската војска бил нивниот крал Паусаниј. Персијците биле поразени и протерани од Грција. Вистинските победници биле Спартанците. 

30  Херодот, Историја, IX, 28, Матица Српска, Београд, 1988.

За историјата на тлото на Грција, од крајот на војните со Персија до почетокот на Пелопонеската војна, после педесет години, од големо значење се историските информации кои што ги дава Тукидид31 за наглиот и силен развој на Атина и за антагонизмот помеѓу Спарта и Атина, како хегемон. Првите судири помеѓу двата посебни општествени и етнички системи, мултиетничката и демократскака Атина, чии претци биле Лапити од Панонија и конзервативната Спарта, со дорско-хеленски национален состав, се случиле во пролетта 431 година пред Христа. Војните траеле 27 години. Атина била на чело на Атинскиот сојуз, а Спарта на чело на Пелопонескиот сојуз. 

 

Војната била исцрпувачка за двете завојувани страни, а победила Спарта и вовела своја хегемонија. Меѓутоа, тоа била „Пирова победа“ бидејќи дошло до опаѓање на нивната моќ, така што подоцна целата Грција паднала под власта на Македонија, со победата на кралот Филип кај Херонеја II, во 338 година пред Христа.

Пред овој настан, дошло до крај и на спартанската хегемонија уште во 371 година пред Христа, во битката кај Леуктра во Беотија каде спартанските сили, под команда на кралот Клеомбот, се судриле со 7.000 беотски војници под команда на кралот Епиминонд. Победата на Епоминонд значела крај на хегемонијата на спартанските Хелени и владеењето на феникијските Тебанци.

Оваа победа означувала историска станица во натамошниот развој на сосотојбите во Грција, особено на Пелопонез, каде дошло до пубуна, до вооружување на Атинскиот и Пелопонескиот сојуз и до приближување кон Беотскиот. Хелените на Спарта не можеле да ги спречат ослободителните движења во Аркадија, Арголида, Елида и Месена, додека Атина не смеела да им помогне и заземала неутрален став.

Повик од побунениците добил беотскиот крал Епаминонд, кој со своите големи воени сили стигнал на Пелопонез, сė до Спарта, која не можела да се спротивстави. Договори за независност добиле Месена и Аркадија, со што Спарта била изолирана од север и запад и лишена од богатата рамнина на Месенија, со што ù е зададен голем удар.

Спартанците не мирувале бидејќи склучиле сојуз со Атина и Дионис од Сиракуза и со голема финансиска помош од Персија завојувале со Аркадија, која ја победиле. На конференцијата во Суса (367 години пред Христа), каде учествувале Спартанци, Атињани и Тебанци, мандат за воспоствување на „Царски“ мир добиле Тебанците, со што е призната првобитната состојба и независноста на Месена и Аркадија.

Така Спарта, по поразот кај Леуктра, престанала да биде респектабилна сила, што се случило и со Атина и Теба, со што дошло до исчезнување на градовите-држави и македонската хегемонија.

Од наведните анализи се потврдува Херодотовата32 констатација дека „Лакедемонците од хеленско потекло“, кои ја дале единствената „евгеника“, чии добри војници предизвикале меѓудржавни судири и освојувачки војни, не се творци на „грчкото чудо“ во егејската култура. 

32  Херодот, Историја, I, 56, Матица Српска, Београд, 1988.

Продолжува

Пишуваат:

1slave 2АКАДЕМИК А. ШКОКЉЕВ-ДОНЧО И

1slave 5СЛАВЕ КАТИН 

87 thoughts on “„ЕВГЕНИКА“ ВО СПАРТА – БАЛКАНОТ И МАКЕДОНИЈА”

  1. Wow, incredible blog layout! How long have you ever been blogging for?
    you made running a blog look easy. The entire glance of your
    web site is great, let alone the content material!
    You can see similar here sklep internetowy

    Reply

  4. Hey! Do you know if they make any plugins to help
    with Search Engine Optimization? I’m trying to get my
    blog to rank for some targeted keywords but I’m not seeing very good results.
    If you know of any please share. Kudos! You can read similar blog here:
    AA List

    Reply

  8. Heya i’m for the primary time here. I came across this board and I find It really useful & it helped me out much.
    I’m hoping to provide something back and aid others like you helped me.

    Review my site – url

    Reply

  47. Hey! Do you know if they make any plugins to help with SEO?
    I’m trying to get my website to rank for some targeted keywords but I’m
    not seeing very good success. If you know of any please share.
    Many thanks! I saw similar text here: Escape room

    Reply

  48. I will immediately grasp your rss as I can not find your email subscription link or newsletter service. Do you have any? Kindly allow me understand so that I may just subscribe. Thanks!

    Reply

  49. I have been surfing on-line greater than 3 hours today, yet I by no means found any interesting article like yours. It is pretty price sufficient for me. Personally, if all webmasters and bloggers made good content material as you probably did, the web shall be a lot more useful than ever before!

    Reply

  50. Having read this I thought it was rather enlightening. I appreciate you finding the time and effort to put this information together. I once again find myself spending way too much time both reading and leaving comments. But so what, it was still worth it!

    Reply

  56. Hi! Do you know if they make any plugins to help
    with SEO? I’m trying to get my website to rank for some targeted keywords
    but I’m not seeing very good gains. If you know of any please share.
    Many thanks! You can read similar text here

    Reply

  58. I’m excited to discover this website. I want to to thank you for your time just for this fantastic read!! I definitely savored every little bit of it and I have you bookmarked to look at new stuff in your blog.

    Reply

  62. I have to obtain the likelihood of saying thanks to the individual for ones experienced pointers I have got regularly treasured going over the sites. We’re waiting for often the beginning pertaining to my own education background work and also the uncut practice could not continues to be finalize whilst not having traveling to your online site. N’ t simply may possibly from a profit to folks, Detailed enjoy it to aid of what Regarding seen from this point.

    Reply

  63. Good post. I learn something totally new and challenging on blogs I stumbleupon every day. It’s always exciting to read through content from other authors and use something from their web sites.

    Reply

  65. An impressive share! I’ve just forwarded this onto a co-worker who has been conducting a little homework on this. And he actually ordered me dinner due to the fact that I stumbled upon it for him… lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!! But yeah, thanks for spending the time to talk about this issue here on your web page.

    Reply

  67. I don’t normally check out these kinds of sites (I’m a pretty shy person) – but even though I was a bit shocked as I was reading, I was definitely a bit excited as well. Thanks for giving me a big smile for the day

    Reply

  69. Youre so cool! I dont suppose Ive read anything like that just before. So nice to seek out somebody by incorporating original applying for grants this subject. realy we appreciate you starting this up. this fabulous website can be something that is required on the net, someone after some originality. helpful purpose of bringing interesting things to the web!

    Reply

  70. Aw, this was quite a good post. In idea I must set up writing in this way additionally – taking time and actual effort to make a good article… but exactly what can I say… I procrastinate alot and also by no means manage to go carried out.

    Reply

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *