|
Историските податоци кои би се користеле за проучување на древните народи на Балканот се многу скудни, па се сметало дека се недоволно сочувани, како и нивните јазици и дијалекти Во ова истражување, меѓутоа, се тргнало од хипотезата дека јазикот и писмото, покрај огнот, се најголемата човечка иновација која придонела во формирање на историјата на човештвото и дека се природен инструмент на совеста и мислата. Заради тоа, се претпоставило дека ако на овие простори постои архетипска археологија, тогаш мора да постои и палеглосологија која би претставувала архетипски модел за постоењето на праисториски јазик. Средството за комуникација, јазикот, со кој говореле творците на неолитската култура на „Стара Европа“ и ја создавале уметноста на Лепенски Вир и српско Подунавје, развивајќи се и се усовршувал сé до современата светска цивилизација. Многу истражувачи дошле до заклучок дека глосолошките елементи на таа најстара цивилизација ги сочинуваат супстратите на јазиците на античките и праисториските популации на Балканот: Бореи, Хипербореи, Мишани, Мези, Тракијци, Бриги, Пелагонци, Македонци, Енелејци, Пелазги, Јонци и др., кои живееле во овој дел на Европа и зборувале на еден заеднички јазик со разни дијалекти, јазик на протоиндоевропејците. Заради скудните пишани податоци, како извори најмногу се користени географската ономастика (топоними, хороними, хидроними, ороними), потоа теоними, антропоними, како и оние кои се наоѓаат во симболите, религијата, митологијата, уметноста, книжевноста и др. Некои од овие истражувања, под наслов „Пелашка глосологија: кон архетипска свест и колективна несвест“, се објавени пред две години (Шкокљев, А., Шкокљев, I, 1996 г., 38).
Бидејќи ономастиката на Балканот претежно може најубаво и најверно да се дешифрира со старогрчки речник, во методологијата е користена научна етимологија на античкиот грчки јазик, кој најмногу бил истражуван. Тоа е научен превод на фонетскиот и семасиолошкиот развој на некои зборови во ономастиката на основа на историско-споредбена глосологија и паретимологија, односно „народната“ етимологија на античкиот јазик кој го користат грчките лингвисти. Ова е заради тоа што во античкиот и современиот грчки јазик се вградени многу супстрати од палеоглосологијата на Балканот, која во Грција се нарекува „праелинска“ или „пелашка“ глосологија. Ги наведуваме следните примери: антропоним: Атина (Αθηνη или Αθανα, atene или atana) име на божицата Атина и градот Атина, е кованица од негацијата a-без и зборот Θανατος, tanatos-смрт, т.е. бесмртна; хидроним: Θαλασσα, talassa-море, кованица од зборовите Θα, Θω, ta, to-трча и αλας, alas-солен. Современиот грчки лингвист, професорот Mpampiotis (1986 г.) во својата студија со наслов „Концизна историја на грчкиот јазик“ наведува дека глосолошките супстрати од нехеленско потекло, т.е. претежно од пелашкиот јазик на тлото на Грција, се оние елементи на грчкиот јазик со кои завршуваат одредени зборови, како на пример: – во топонимите тоа се: αμος-amos:Gramos, Samos. . . νθος-nthos: Korinthos, Zakinthos, Tirinthos, Akanthos. . . σσος-ssos: Ilissos, Parnassos, Kifissos, Knossos. . . σσα-ssa: Larissa, Agrissa, Edessa, Naussa, Arinissa. . . ττος-ttos: Likavittos, Ardittos, Imittos. . . μνος-mnos: Kalimnos, Rethimnos. . . νδος-ndos: Pindos. . . ακη-ake: Ithake, Trake. . . – хироними: острови: Krite, Thera, Thasos, Lesvos, Milos, Naksos, Hios. . . регии: Pelazgia, Thesprotia, Thessalia, Arkadia, Magnesia. градови: Athenaj, Mikali, Argos, Lerna, Pirasos. . . ороними: Olimpos, Pindos, Gramos, Kifissos. . . хидроними: Pelagos, Pontos, Kolpos, Pinejos, Srerhejos. . . антропоними: Ahilevs, Artevs, Alizevs, Andrevs, Enipevs, Erehtevs, Evristevs, Filevs, Forenevs, Kihrevs, Kajnevs, Ligkevs, Makarevs, Nelevs, Nerevs, Otrevs, Odisevs, Persevs, Thisevs итн., како и сите останати антропоними кои го имаат суфиксот-evs. теоними: Athena, Artemis, Apolon, Zevs-Dios, Ermis, Promithevs, Ifestos. . . фитоними: Dafni, Kolokinthos, narkissos, iakinthos, kissos. . разни други називи: gejson, pirgos, gefira, thiggos, magaron, sidiros, kassiteros, halkos, anaks, aspis, theos, erini, kithara, kindinos, tirannos, solin, xifos, doulos итн.
(Наведените глосолошки супстрати предадени се фонетски, а не во официјална транскрипција.) Ги наведуваме истражувањата на Mpampiniotis (1986 г., 64): ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ: νθος: Ζακυνθος, Κορινθος, Λαβυρινθος, Τιρυνς-νθος σ(σ)ος: `Ιλισ(σ)ος, Κηφισ(σ)ος, Κνωσ(σ)ος, Ραρνασ(σ)οσ ττος: Λυκαβηττος, `Αρδηττος, `Υμηττοs σ(σ)α: Λαρισ(σ)α μνος/-μνα: Καλυμνος, Ρεθυμνος, Μηθυμνα διαφορα: Κρητη, Θηρα, Θασος, Λεσβος, Μηλος, Ναξος, Χιος, `Ολυμπος, Σαμος, Τηνος, Τενεδος, Σκυρος ΑΝΘΡΩΠΩΝΓΜΙΑ: `Αχιλλευς, Θησευς, `Οδυσσευς ΘΕΩΝYΜΙΑ: `Αθηνα, `Αρτεμις, `Απολλων, Αφροδιτη, `Ερμης, `Ηφαιστος ΟΝΟΜΕΣΙΕΣ: αρxιτεκτ. ορων: γεισον, πυργος, γεφυρα, θριγγος, μεγαρον μεταλλων: σιδηρος, κασσιτερος, χαλκος ποικιλων λεξεων: θαλασσα, αναξ, ασπις, θεος, ειρηνη, κιθαρα, κινδυος, τυραννος, σωλην, ξιφος, δουλος Ономастиката на Централен Балкан На палеобалканската глосологија (ПБГ) припаѓа и несловенската ономастика на централниот балкански простор на античките: Македонија, Пелагонија, Илирија, Трaкија и Бригија, т.е. денешните Македонија, Албанија, Бугарија. Заради обемноста на материјата, ќе бидат изнесени само некои примери, како хидронимите, оронимите, антропонимите и др. Продолжува
Пишуваат: АКАДЕМИК А. ШКОКЉЕВ – ДОНЧО И СЛАВЕ КАТИН |
