Од списите за Александар Македонски …
Кога Александар се укотви, го испрати Парменион со мал дел од војската да го најави заземањето на морските премини кои водат од Киликија кон Сирија, а тој тргна кон западната страна за да го избегне планинскиот предел Тракеја во Киликија, со цел да го покори и да го присвои морскиот брег се’ до Ликија и целосно да ја заштити својата заднина пред да се сретне со Големиот крал.
Брзото извршување на оваа задача за неколку дена покажа дека кај него се врати поранешната моќ. На патот кон стариот антички грчки крајбрежен град Солој, ја прими веста дека неговите генерали на кои им ја довери опсадата на тврдината во Халикарнас извојувале голема победа.
Во чест на победата, Александар Македонски приреди гозба, а му изрази благодарност и на богот Асклеп за оздравувањето. Покрај процесијата и трките со факели имаше и гимнастички и музички натпреварувања, што првпат овде беа приредени. Имаше гимнастички натпревари на војниците, како и уметнички натпревари во кои учествуваа пејачи, музичари и уметници кои веројатно беа доведени од воените штабови во Таре.
Потоа главниот дел од војската го започна маршот од Таре кон исток. Кога Александар Македонски дојде до Мал, приложи жртва за херојот-пророк Амфилох од Аргос, кој овде имаше славно пророштво и беше почитуван како основач на градот. Во Мал слушна од Парменион, кој во меѓувреме ги освои преслапите, дека Дариј со својата војска се улогорил во Сохој во рамниот дрл на Сирија, два дена одење од преминот што сега го нарекоа Баилан.
Битката кај реката Пинар во Сирија.
По смртта на Мемнон, Големиот крал одлучи лично да ја преземе командата и да се сретне со Александар Македонски во решавачка борба. За таа цел собра голема војска во Вавилон. Доцна во летото на 333 година, информиран дека Александар е во Галиција, Дариј отиде до Еуфрат во придружба на голема свита со багаж, а потоа премина во рамнината источно од планината Аман, за да се подготви кога Александар Македонски ќе навлезе, во Баиланската клисура, и тука во Сохој да започне борба со својата многубројна војска. Тргнувајќи од својата голема надмоќност, Дариј веруваше во победа.
Освен тоа, тој сфати дека треба да го цени Александар Македонски како противник, што може да се заклучи од фактот дека извесно време пред тоа, како вистински султан, го поттикна Линкестијанецот Александар да го убие Александар Македонски. Штом Александар дозна за веста во врска со Сохој, кога беше во Мал, свика воен совет за договор што да се прави и со одобрение на советот одлучи да му се противстави на Големиот крал.
Меѓутоа, битката не се водеше на другата страна од планината Аман во Сохој, туку на оваа страна од северозападниот дел на Сирија, јужно од Ис. Како дојде до ова? Тоа е еден од најинтересните и највозбудливите делови во целата историја на војната. Патот на Александар, што порано Парменион беше испратен да го извиди и да го заземе, водеше низ Киликијанските клисури, по должината на сирискиот брег.
Потоа патот врти кон југ, поминува кај Ис, преку реката Пинар (Дели Чаи) и малата река Пајас до сирискиот морски премин и преку планинскиот премин Јонах продолжува до Миријандр (во близина на сегашниот Александрета-Искандерун). Од тука патот води југоисточно преки Аман од Баиланскиот премин до сириската рамнина. Тоа беше патот што младиот Кир еднаш го помина и им беше познат на античките народи од Ксеиофонските раскажувања.
Реката Пинар во Сирија.
По оздравувањето од болеста во Ис, напаѓајќи кон југ, Александар Македонски дојде до Миријандр, каде што поради силната есенска бура и дождот што паѓаше во ноќта, неговите единици останаа во кампот и наредниот ден, веројатно со цел да се одморат пред битката што претстоеше. Таму, вечерта на негово големо изненадување беше информиран од дезертерите дека Дариј и неговата војска се наоѓаат северно од него, на реката Пинар. Тој тешко поверува во тоа и испрати неколку офицери кон северниот брег да го проверат тоа што го слушна: тие ја потврдија веста.
Како дошло до оваа промена на позицијата? Дариј се улогорил пред неколку недели во Сохој и го чекал непријателот од кај Киликија. Меѓутоа, поаѓањето на Александар Македонски беше одложено од неговата болест и од другите настани во Киликија. Неговиот презир кон малата војска на Александар Македонски, која мислеше дека ќе ја прегази со својата бројна коњица, заедно со приближувањето на зимата и тешкотиите во такви услови, го поткрепуваа него и неговиот план.
Со цел да ја направи својата огромна војска помобилна, ги испрати во Дамаск своето богатство и главниот дел од багажот, а заедно со војската, придружен од огромна свита и од своето семјство, тргна источно од планината Аман на север кон Лионскиот преслап (Арслан-Богхас), потоа југозападно преку планината, преку преслапот Аман (Топрак Калеси) во крајбрежната рамнина на Ис, за оттука да напредува кон Киликија.
До колку се спореди растојанието покриено од двете војски и нивната различна мобилност, може да се претпостави дека настапувањето на Дариј започна неколку дена пред Александар Македонски да замине од Мал. Речиси во исто време кога Дариј допатува на преслапот Аман, Александар Македонски втаса во Миријандр.
Така двете војски, разделени од планинскиот венец на Аман, ненадејно се разминаа на различни преслапи на истата планина, со тоа што Дариј сега беше на север, а Александар на југ.
Дариј прво беше известен за случајното доаѓање на Александар Македонски во Ис кој се сретна со војската и дозна дека само што поминал Александар и продолжил на југ. Наскоро и тој тргна и право се улогори на реката Пинар, очигледно со намера да го следи Александар Македонски низ преслапот Баилан и така на крајот, според оригиналниот план, да започне борба во широката сириска рамнина која многу повеќе му одговараше.
За среќа, се случи обратно. Во моментот кога Александар Македонски беше информиран за позицијата на Дариј на Пинар, со интуиција на гениј ја превиде предноста што му ја пружи оваа неочекувана ситуација и донесе решение да војува. Александар Македонски беше отсечен од својата база, па затоа поразот на Пинар би бил катастрофален. Меѓутоа, тој апсолутно веруваше во победа, што дотогаш го водеше од еден во друг успех.
Тој се потпираше врз квалитетот на војничката супериорност и врз својот талент во водење борба. Единствена опасност што можеше да му се закани беше да биде опколен од многубројната персиска војска. Ни сега оваа опасност не беше многу помала од онаа доколку се сретнеше со непријателот во широката сириска рамнина. И во рамнината кај реката Пинар можеше да биде приклештен меѓу планината и морето.
Беше потребна брза акција. Затоа, со претпазливост и сталоженост кои беа негови карактеристики во најважните моменти на одлука, Александар Македонски ги презеде сите потребни мерки да се сретне со непријателот наредниот ден. Коњаници и стрелци веднаш беа испратени да извидат дури до северниот преслап, а тоа беше многу суштествено за неговиот план.
Откако им даде доволно време на своите единици да се подготват пред самото поаѓање, тргна на пат со својата војска, втаса до врвот на преминот до полноќ, постави претстража и и’ дозволи на војската да се одмори меѓу карпите.
По првите утрински зраци, Александар Македонски се спушти во рамнината прво во тесна колона со пешадијата напред која постепено се прошируваше во борбена линија колку што допушташе рамнината. Овде, повторно како и на Граник, напредувањето до бојното поле беше извршено во голема тишина и прецизно како да беше на параден простор, а не пред непријателот.
Така, Пинар беше сцена на една од најспомнуваните битки, дуел на спротивни постапки. Има добар опис за битката од подоцнежните автори засновани врз два независни и првобитни извори: на Птолемеј, кој лично беше еден од војниците на фронтот и на Калистен кој како цивил можеше да го гледа тоа од далеку.
Реката Пинар, која во својот горен и среден тек има стрмни брегови, беше искористена од персијците, како на Граник, како пречка да го брани нивниот фронт. Грешките на намесниците кај Граник овојпат беа отстранети, така што, најдобрите единици, античките грчки наемници, беа поставени пред центарот на борбената линија. Десно и лево од нив стоеја ориенталците, тешко вооружените Кардаки, чие десно крило беше зад коњицата, која Дариј ја смести преку реката за да ги маскира операциите, а потоа да се повлече преку реката.
Продолжува