„Библискиот речник“ по азбучен ред

Дел од „Библискиот речник“

Во ова продолжение за читателите ќе претставиме дел од „Библискиот речник“, преку имињата, зборовите, изразите, називите, лексикографските термини…: од Таблици на Законот – камени плочи на кои се напишани Десетте Божји заповеди – до Тел Авив – брег на плимата; населба на еврејските изгнаници, на брегот на реката Кебара и во близина на Нипур

Таблици на Законот – камени плочи на кои се напишани Десетте Божји заповеди; им биле дадени на Израелците преку Мојсеј на планината Синај (2 Мој 20,1-17;32,15). Во поширок облик дадени се во 5 Мој 6-21 и во 2 Мој 34. Антички назив за Десетте Божји заповеди е Декалог.

Тавита – ,,срна”, христијанка од Јафа, која според Дап 9,36-43 апостолот ја вратил во живот.

Тавор – височинка на 588 м надморска висина, северно од рамнината Језраил, граница меѓу племињата на Нефталим, Зевулон и Исахар (Ис 19,12.22.34). На нејзиниот врв Варак ги собрал Зевулон и Нефталим во борба против Сисар (Суд 4,6.12.14} иго поразил (Суд 5). Според 5 Мој 33,18 таму било и светилиштето на Исахар и Зевулон, она истото што се напаѓа во Ос 5,1. Преобразувањето на Исус Христос опишано во Мт 17,1-9 и возвишувањето опишано во Мт 28,16, се случиле токму таму. Новозаветниот текст тоа не го потенцира.

Талант – в. Пари. Не може точно да се одреди дали означува тежина или пари, зашто и парите се мереле.

Тадеј – одважен; единствено во Мт 10,3 и Мк 3,18 се споменува како еден од апостолите. Се претпоставува дека е истата личност спомната во други новозаветни книги, Лк 6,16 и Дап 1,13, како Јуда, братот на Јаков. Не се знае ништо за неговиот живот и делувањето.

Тадмор – Палмира, во елинскиот период, град-оаза во сириската пустина{2Лт8,4).

Тајна објава – Откровението на апостолот Јован.

Тајни учења – учења на гностичките кругови на лажни учители кои се занимавале особено со родословијата од 1 Мојсеева и оттаму извлекувале најфантастични заклучоци за светот и неговиот постанок. Тие учења ги има во вид апостолот Павле во 1 Тим 1,4 и Тит З,9.

Талитха куми – девојко, стани, зборови на арамејски искажани од Христос (Мк 5,41).

Талмај – потомок на Анак (4 Мој 13,22; ИН 15,14; Суд 1,10).

Талмуд – учење, проучување. Некаде околу двестотата година по И.Х. довршена е исцрпна збирка закони – Мишна, со цел СП да се приближи до секојдневниот живот. Во вековите што следат таа е надополнувана со толкувања и дополнувања, и новата збирка што настанала е наречена Гемара. Мишна и Гемара го сочинуваат палестинскиот Талмуд, кој е завршен околу 400 г. Вавилонскиот Талмуд е по исцрпен, довршен е околу 500 г. и заедно со СП го сочинува темелот на еврејското верување и учење до денешен ден. Го содржи толкувањето на Петтокнижието, мудри изреки, научни приказни итн. Претставува значаен извор за разбирање на СП.

Тамар – град во Јужна Јудеја, утврден од Соломон (3 Цар 9,18).

Тамара – палма, 1) снаата на Јуда, после смртта на мажот ја омажиле за Онан (1 Мој 38); 2) ќерката на Давид, ја силувал нејзиниот полубрат Амнон и заради тоа бил убиен од брат ѝ Авесалом (2 Цар 14,27). 3) ќерката на Авесалом, а жена на Ровоам, Соломоновиот син (2 Цар 14,27).

Тамариск – дрво што расте во Средоземјето, убаво со мали ливчиња со виолетова боја. Во СЗ се сметало за свето дрво.

Тамната –1) место во областа на Дановото племе, меѓу Бет-Шемеш и Акарон, на северната граница на Јудеја (ИН 15,10; 19,43; Суд 14, 2 Лт 28,18); 2) град во јужна Јудеја со непозната местополжба (1 Мој 38,12; ИН 15,57).

Тамнатарес – место каде е погребан Исус Навин, се наоѓало на Ефремовата Гора (Суд 2,9). Во ИН 19,50 се споменува како Тамнат-Сарај.

Тамуз – 1) месец во еврејскиот календар, одговара на делови од месеците јуни и јули; 2) Сумерско божество на сточарството и на билките; сроден на богот Адонис, а маж и брат на божицата Иштар. Језекиил го споменува оплакувањето на Тамуз како обред осуден од Господ како гадотија.

Танак – канаански царски град (ИН 12,21), долго време им одолевал на Израелците (Суд 1,27). Се споменува подоцна како град на левитите, но во времето на царевите го губи значењето.

Танис – в. Рамзес, в. Соан.

Тапуах –1) ханаански град западно од Витлеем (ИН 15,34); 2) царски град на границата меѓу племињата на Манасија и Ефрем (ИН 12,17; 17,8).

Тара – име со нејасно значење, најверојатно „козорог”, синот на Нахор, а татко на Авраам, Нахор и Аран (1 Мој 11,24-32). Од Ур дошол во Ханаан, се населил кај Аран и таму умрел. Во ИН 24,2 се споменува дека Тара им служел на други богови.

Тарак – етиопски и египетски цар (689-663.г.пр.И.Х.). Ги поддржувал палестинските кнезови против Асирија; за време на неговото владеење Асирците го освоиле Долен Египет и го протерале од Мемфис. По повторното кратко освојување на Мемфис, Тарак конечно се повлекол во Напат. Се споменува во 4 Цар 19,9 и Ис 37,9.

Таргум – превод на СЗ на арамејски говорен јазик, делумно проширен и протолкуван. Постојат повеќе верзии; 1) Кумрански, содржи извадоци од Јов и 3 Мојсеева; 2) Онкелсов, го содржи Петтокнижието, настанал по устен пат во Палестина, а е запишан во Вавилон, околу 500г.; 3) Ерусалимски, го содржи палестинското Петтокнижие со извесни надополнувања; 4) Јонатанов, составен од пророчки книги; 5) Псевдојонатанов, содржи дел од Ерусалимскиот и дел од Онкелсоновиот Таргум; 6) Таргум што ги содржи Јов, Изреките и Псалмите. Овие збирки се многу значајни за проучување на јазикот што го говорел Исус Христос.

Таре – в. Тара.

Тартан – врховен заповедник на асирската војска, го опсадил Ерусалим (4 Цар 18,17; Из 20,1).

Тарс (Тарсис) – главен град на Сицилија во римско време, основан од Фениќаните на Кодна; во времето на Селеуците е хеленизиран (2 Мак 4,30), Имал развиен духовен живот (Дап 21,39). Бил родно место на Павле (Дап 22,3), живеел во него еден период после своето обраќање (Дап 9,30; 11,25).

Тарсис – античкогрчки град, чија местоположба не е одредена (Из 66,19; Пс 72,10). Честопати се поистоветува со шпанскиот град Тартес. Бил богат град (Ез 38,13), од него во Тир се увезувало сребро, железо, олово и коситар (Ер 10,9; Ез 27,12). Таму избегал Јона, според Јона 1,3 и 4,2, Според 3 Цар 10,22 и Из 2,16 големите т-говски бродови се нарекуваат тарсиски.

Тартак – име на непознат бог (4 Цар 17,31).

Тат – крадец.

Татнај – надзорник на повторната градба на храмот, поставен од царот Дариј (Ездра 5,3.6; 6,6.13).

Тафнис – место во Египет по долината на Нил, каде боравеле израелските бегалци. Таму избегале после убиството на Гедолија, а ги присилиле и Еремија и Варух да дојдат со нив (Ер 43,7-9; Ез 30,18).

Тафса – град на Еуфрат, северната граница на Соломоновото царство (3 Цар 5,4).

Тацијан – в. Библиски текст.

Тврдина – в. Антиохија, Махеронт, град.

Тврдина со една од најстарите слики на Исус Христос

Теба – име за Но-Амон, град на околу 740 км јужно од Каиро. Во времето на Новото царство (околу 1600-663 г.пр.И.Х.) главен град на Египет, познат по храмот во Карнак и Луксор, како и по Храмот на мртвите со Долината на кралевите. Имал миогу развиен религиозен живот. Во 665 г.пр. И.Х. бил освоен од Асурбан и паласирскиот цар (НемЗ,8; Ер 46,25; Ез 30,14).

Тебет – календар.

Тевда – јудејски бунтовник (Дап 5,36), времето на неговата побуна не се знае точно. Бил убиен и неговите приврзаници се растуриле.

Тевет – десеттиот месец од еврејскиот календар, одговара на делови од месеците декември и јануари (Ест2,16).

Тевец – град на 15 км северојужно од Шекем. Таму некоја жена го усмртила Авимелех со воденички камен фрлен од тврдините (2Цар11,21; Суд 9,50-53).

Теглатфаласар – в. Тиглат-Филесарш,

Текст – в. Библиски текст.

Текстовна критика – значајна област од библиската наука. Се занимава со сите постоечки ракописи, преку 5000; со нивно подредување според времето на нивното настанување; со утврдување на изворниот библиски текст, преку елиминирање на искривувањата во текстовите и неправилното читање. Притоа се користат и текстови од црковните оци и постари библиски преводи.

Тема – оаза во северозападна Арабија, каде се пресекуваат два каравански пата (Из 21,14; Ер 25,23; Јов 6,19); во него живеел осум години последниот нововавилонски цар Набонид.

Теман – 1) внукот на Исав (1 Мој 36,11.15.42); 2) територија на Едомците {1 Лт 1,36.53; Ер 49,20), но не се знае каде била точната локација; според Амос 1,12 се наоѓа покрај Восор, а според Авдиј 9 на Исавовата Гора; а пак според Авакум 3,3 на планината Паран.

Текуја – град во јудејските планини, утврден од Јеровоам (2 Лт 11,6); после изгнанството бил повторно населен (Нем 3,5.27). Родно место на пророкот Амос (1.1)-

Тел Авив – брег на плимата; населба иа еврејските изгнаници, на брегот на реката Кебара и во близина на Нипур; место на живеење на Езекиил (Ез 3,15).

Теле златно – в. Бик.

Продолжува

Пишуваат:

ПЕТКО ЗЛАТЕСКИ И

СЛАВЕ КАТИН

„Библискиот речник“ по азбучен ред

Во четириесеттина продолженија ќе го претставиме „Библискиот речник“ по азбучен ред, како што следи: од Ава – градот во сириското царство, до канонот Аграфа

Ава (Ива) – град, најверојатно во сирискиот дел на асирското царство. Околу 722 г.пр.И.Х. неговите жители се преселени во Самарија (4 Цар 17,24.31).

Ав – петтиот ден од еврејскиот календар, има тажна симболика, зашто во тој месец е срушен храмот; одговара на делови од месеците јули и август.

Ава– татко на арамејски. Исус го употребил еднаш овој збор во својата Гетсиманска молитва, а апостолот Павле два пати: во Рим 8,15 и Гал 4,6. Робовите и просјаците не смееле да го користат овој збор кога се обраќале на главата на семејството.

Авадон – на грчки Аполион, ангел на бездната (Откр 9,11), се претпоставува дека се однесува на Сатаната.

Авакум – прегратка – еден од малите пророци,(наречени така по дванаесетте кратки пророчки книги). Многу малку се знае за него, освен податокот дека најверојатно бил музичар во Храмот, околу 600 г. пр.И.Х.

Авакумова книга – Книга од СтариотЗавет. Биланапишанасо цел да им пружи надеж и охрабрување на Евреите, кога тие биле опкружени од непријателите.

Авана (Амана) – една од главните реки во Дамаск, ја споменува Неемија (4 Цар 5,12). Наречена е и Златна Река. Најверојатно станува збор за реката која денес се нарекува Барада.

Август – возвишен, една од титулите на римскиот цар Гај Октавијан. Владеел од 27 г.пр.И.Х. до 14 г.по И.Х. За време на неговото владеење се родил Исус; била состојба на општ мир, па затоа бил славен како спасител на светот (Лк2,1),

Авдемелех – Етиопјанин, дворјанин на дворот на царот Седекија, го спасил пророкот Еремиј од јамата во која бил фрлен.

Авденаго – еден од тројцата другари на Даниил, во случката опишана во Дан 1, 7; 3: кога Вавилон го поразил Јудиното царство, тие биле фрлени во вжештена печка, зашто одбиле да се поклонат пред златниот кип на вавилонскиот цар Навуходоносор. Но биле спасени од Бога.

Авдиј – слуга на Јахве – еден од малите пророци, современик на Еремија и Езекиил. Од Светото Писмо не дознаваме ништо за неговиот живот и работата.

Авдиева книга – од Стариот Завет, напишана во 5 в.пр.И.Х. Содржи 21 стих. Ги напаѓа Едомците и го претскажува нивното разорување и казнување. Го предвидува и обновувањето на Израел и неговата финална победа.

Авдон – услужен 7) лично име на еден од судиите (Суд 12,33); 2) град на подрачјето на Асировото племе.

1.7.1

Стар Ерусалим

Авел – суета, минливост – 1) вториот син на Адам и Ева. Го убил неговиот брат Каин, зашто на Бог му биле помили жртвите што тој ги принесувал, од оние на брат му (1 Мој 4). Апостолот Павле тоа го припишува на Авеловата вера (Евр 11,4). Во Новиот Завет се споменува како еден од Старозаветните праведници (Евр 11; Мт 23,25; Лк 11,50-51). 2) ,поток, дел од називите на повеќе места, на пример, Авел-Кераним.

Авенир – татко на светлината – внук на Саул и главен командант на неговата војска. По смртта на Саул се спријателил со Давид, но бил погубен од командантот на Давидовата војска, Јоав, како одмазда за братот на Јоав што тој, пак, претходно го убил. Давид многу тагувал по него како за голем човек и војсководец.

Авеса (Амесај, Амес) – ,,татко на даровите”, Јоавов брат и син на Давидовата сестра Сарвија (Лт 2,16); верен Давидов војсководач; го убил Авенир заради освета и затоа Давид го проколнал (2 Цар 3,28-30).

Авесалом – таткото е миретретиот син на Давид и негов миленик. Сковал завера против својот татко и за малку ќе го победел во битка што ја превзел против него. Додека бегал, косата му се заплеткала во гранките на дрвјата и потоа бил убиен од Јоав. Иако се кренал против него, сепак татко му Давид многу жалел и плачел по него {2 Цар 15-19).

Авив – првиот месец во еврејскиот календар, кој одговара на делови од месеците март и април. Покасно бил наречен нисан. Понекогаше синоним за пролет.

Авигеја – мојот татко е радост, или мојот татко се радува – Една од жените на Давид и бивша жена на Навал, богат земјопоседник. Му го родила на Давид синот Хилеав ( 2 Цар 25; 2 Цар 3,3).

Авија – Господ е мојот гатко -1) Јудејски цар, кој владеел во периодот од 916 г. до 914 г.пр.И.Х. (3 Цар 15,7), го победил израелскиот цар Еровоам; 2) вториот син на пророкот Самуил, кој со својот брат Јоел бил судија во Вирсавија (1 Цар 8,2); 3) жената на царот Ахаз и мајка на Езекиил (2 Лт 29,1); 4) поглавар од свештенички род на кој му припаѓал и Захарија, таткото на Јован Крстител (Лк1,5).

Авијатар – татко на возвишеноста – син на Авимелех, свештеник во времето на царот Саул и четвртиот по ред првосвешеник од домот на Илија. Бил назначен за сослужител со првосвештеникот Садок во времето на зацарувањето на Давид, (2 Цар 8,17). Но после смртта на Давид бил замешан во заверата со која се сакало Адониј даго превземе престолот од Соломон, па затоа бил протеран. Садок бил од домот на Елеазар, па затоа свештенството повторно преминало во домот на Арон (1 Цар 22,20; 2 Цар 8,17; 15,24; ЗЦар 1-2).

Авимелех – син на богот Мелех 1) Владетел на еден од палестинските градови. Авраам, бидејќи се плашел за својот живот, се правел пред него дека Сара му е сестра. Авимелех посакал да ја земе за жена, но Бог го спречил откривајќи му ја вистината (1 Мој 20,26). После тоа склопил спогодба со Авраам и Лот (1 Мој 21,22-34); 2) син на Гедеон, кој станал крал откако ги погубил сите свои браќа, оставајќи во живот еден полубрат (Суд 9). Погинал погоден од парче воденички камен што го фрлила некоја жена од една кула на опседнатиот град, каде се воделе борбите; 3) ,,братот е цар”, свештеник во Номва, кој му дал на Давид осветени лебови, додека тој бегал од Саул. Затоа Саул го убил заедно со целиот негов род, се спасил само син му Авијатар.

Авирон – таткото е возвишен, 1) учесник во бунтот на Кораховата чета (4 Мој 16,1, Пс 106,17); 2) Хиелов син (1 Лт 16,34).

Ависага – Сунамка, што го негувала царот Давид во неговата старост {3 Цар 1,3), а после неговата смрт станала жена на Адонија.

Авиуд – Тој е таткото, еден од синовите на Арон (2 Мој 6,23), кој заедно со своите три брата бил поставен за свештеник; немал деца. Бог го казнил со смрт заради обредниот престап (3 Мој 10, 1-3).

1.7.2 1.7.3

Агрипа

Аврам – или Авраам – Татко на мноштво народи; прататко на еврејскиот народ; прв од трите патријарси. Живеел во Ур Халдејски некаде помеѓу 1900 и 1300 г.пр. И.Х. По повикот од Бога, го напуштил родното место и тргнал да бара земја погодна во неа да му служи на Бога. Патувал низ пустини, заедно со своето семејство, стадата овци и другиот добиток што го имал. Се настанил во Ханаан, каде Бог му се јавил и му ветил дека ќе стане татко на голем народ, Израел (1 Мој 17,5; Јн 8,39), и дека преку него ќе бидат благословени идните генерации. Оттогаш Бог му го променил името Аврам во Авраам. Бил непоколеблив во својата вера, тоа го докажал со подготвеноста да Му го жртвува на Бог својот единствен и во поодмината старост добиен син Исак. Но Бог го спречил. Во Новиот Завет се напоменува дека Христос е поголем од Аврам (Јн 8,52-58). А Исус самиот често ги опоменувал Евреите на нивното потекло од Аврам. Се споменува и како, татко на Израел (Ис 51,2; Мт 3,9), како оној што примил ветување од Бога (Лк 1,55.73), пример за вера (Рим 4,3; Гал 3,9), ,,Божји пријател” (2 Мој 41,8; Јак 2,23).

Аврамова прегратка – Евреите си замислувале дека во рајот ќе бидат пречекани од Аврам, Исак и Јаков, и дека ќе почиваат во Аврамовата прегратка (Лк 16,22).

Автентичност – в. Вулгата.

Агав – христијански пророк од Јудеја (Дап11,28;21,10).

Агаг – амалечки ( амалекиски) крал, чиј живот го поштедил Саул, но Самуил го исекол на парчиња (1 Цар 15). Вообичаена титула на амалекиските кралеви (1 Цар15,8).

Агапе – в. љубов

Агара – бегстао – слугинката на Сара. Таа, не можејќи да има деца, помислила дека нема да се оствари Божјото ветување дека од Аврам ќе настане голем народ, и му ја отстапила Агара на својот сопруг Аврам да му роди дете. Агара забременила и побегнала во пустината заради лошото однесување на Сара со неа. Но му се јавил ангел и ѝ рекол да се врати назад и дека синот нејзин Исмаил ќе биде родоначелник на цел народ. Исмаил имал 15 години кога се родил Исак, синот на Сара и Аврам. Повторно била протерана во пустината, каде повторно и се јавил ангел и и покажал извор со вода. Во НЗ приказната за Агара се објаснува алегориски, во смисол дека спасувањето е поврзано со гората Синај. Апостолот Павле објаснува дека како што по Божја заповед Агара требало да се оддалечи од домот на Аврам, така и Јудејците, кои сакаат да останат само под јаремот на Законот, не можат да бидат учесници во наследството на Месијата. Не е Законот тој што ги прави луѓето слободни и наследници на Божјото царство, туку Евангелието. Агарјани или Агарени се денешните Исмаилци или Арапи.

Агарјани – напредно племе на исток од Галад (1 Лт 5,10). Се спомнува во асирските и некои други записи.

Агеј – роден на празник, прв од малите пророци после вавилонското ропство. Се вратил заедно со Евреите од Вавилон во Ерусалим и ги поттикнувал да ги поддржуваат Зоровавел и Исус, синот на Јоседек, во обновувањето на храмот.

Аграфа – в. канон.

Продолжува

Пишуваат: ПЕТКО ЗЛАТЕСКИ И СЛАВЕ КАТИН