Митолошка и теонимска ономастика на Папонија

МИТОЛОШКА И ТЕОНИМСКА ОНОМАСТИКА НА ПАНОНИЈА

Ороними

Делото „Од Панонија до Егеј“ од АнтонијеШкокљев-Дончо и Славе.Николовски-Катин, во издание на „Македонска искра“, Скопје, 2007, 1-196,е напишана со желба да понуди еден научен поглед, еден систематизиран прилог за овие европски простори од праискона, што можеби би било предизвик на одредена пројава на научниците, пред се’ историчарите и лингвистите, за неконформистичка анализа на праисторијата врз основа на новите извори на информации

Источната граница на Панонија и Ѓердапската Клисура ја чинат Карпатите, планински масив со највисок врв од 2544 м. Етимолошки оронимот Карпати е кованица од зборот καρ, καρα, kar kara-гора, врв, глава ио зборотπασχω, παθος, pasho, patos-неволја, зло, несреќа, односно планина на болката и страдањата.

Во неа се наоѓа Тартар, каде Зевс ги фрлил своите победени непријатели Титани. На Тартар божицата Геја му родила син Танaтос (Θανατος) кој е персонификација на смртта. Тој имал свирепо, железно срце, не примал дарови, а го мразеле дури и боговите. Танaтос бил бог кој ги ослободувал смртниците од неподносливи болки.

Карпатскиот планински венец продолжува на југ преку Стара Планина во Источна Србија. Тука се дели на два дела, источен и јужен. Источниот го создава балканскиот планински систем Хема (`Αιμα, hajma-крв, роднина, човек воопшто, сила, живот). Во митологијата Хем бил син на богот Северен Ветер Бореја (βορεας, boreas-север, северен ветер). Хем бил оженет со Родопа (кованица од зборот ροδεος, ροδον,rodeos, rodon-ружа, розев, роса и зборот ωψ, wπος, ops, opos-лице, око, наликува), која го родила синот Хебро (кованица од зборот `ηβος, `ηβη, hebos, hebe-млад, зрелост, напон и зборот ρεω, reo-струја, вода, река), денешната река Марица.

teonim2

Родопските Планини

Највисоки врвови на Родопите е Рила (кованица од ριον, rion-планински врв и зборот λα, λαας, la, laas-камен, карпа, прастар), со висина 2925 м и Пирин (πυρ, πυρα,, pir, pira-огниште, оган, гроб, или πυρην, piren-езеро). Синоним на Родопите е островот Родос кај Додеканез.

Со Родопските Планини е поврзан митот за тракискиот крал Рес, син на Ејонеј. Рес (ρησος, resos од ρηγνυμι, regnimi-да крши, удира) со оружје и со своите коњи ловел по Родопите, а дивите животни сами пристапувале во неговиот жртвеник.

Рес како силен јунак, во последната година на Тројанската војна дошол со Тракијците наоружан со златно оружје и со коњи побели од снег, за да му помогне на кралот Пријам. Меѓутоа, во борбите со Хелените, Рес истиот ден бил убиен, а неговите останки биле вратени во родната Тракија и бил погребан во некоја пештера. Рес станал тракиско божество, сродно на Тракискиот коњаник кој ловел по шумите и планините и како полубог престојувал во со сребро богатата Тракија.

За Рес, славниот трагичар Еврипид (485-406) од Саламина, напишал трагедија. Култот за Рес, тракискиот херој-коњаник и подунавски јавач, се пренесувал од митот во средниот век, сé до св. Ѓорѓе и Крале Марко. Неодамна во пештерите на Источна Србија е пронајдено пештерско сликарство, цртежи на коњи и јавачи, кои настанале во периодот меѓу XV-VIII век пред Христа.

Јужните планински венци на Карпатскиот систем во Србија, носат обично словенски називи, како и поголемиот број планини во Србија, освен некои исклучоци. Така на пример, се смета дека Авала е турски назив, од персискиот збор „avali“, множина „avala“ и значи висок, голем. Меѓутоа, нејзината генеза може да биде од ПБГ, како кованица од зборот aβαλos или αgаλος, (папок, центар). Ономастиката на планината Космај, која е богата со шуми, овоштарници, пасишта, е од ПБГ, од зборот κοσμεω, kosmeo-кити, украсува.

Фрушка Гора е од зборот  Φρουρα – стража, па и Стражилово.

Меѓу Србија и Македонија, лежи Шар Планина (2747 м) чиј антички назив е Скардос, кованица од зборот σκια, σκιαω, skija, skiao-сенка, да засени, темница и другиот збор αρδω, ardo-натопува. Во источниот дел на Шара се наоѓа голема клисура долга 23км под името Качанска Клисура, со истоимениот град. Ономастиката потекнува од κακ, κακος, κακια, kak, kakos, kakia-зол, злочинец, футурот на инфинитивот е κακκανην, kakkanen-да убие, да тргне, додека κακανοι, kakani-непријател.

Продолжува

 Sh Donco  slave

Пишуваат: АКАДЕМИК А. ШКОКЉЕВ – ДОНЧО И СЛАВЕ КАТИН 

7 thoughts on “Митолошка и теонимска ономастика на Папонија

  1. This piece was both insightful and engaging. Id love to dive deeper into this topic with you all. Check out my profile for more content!

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *