ИНТЕРВЈУ

Ванчо Муратовски, лидер на Сојузот на синдикатите на Македонија

РАБОТНИЦИТЕ НЕ САКААТ ДА ИЗЛЕЗАТ НА ШТРАЈК

Разговарал: Кокан СТОЈЧЕВ

  • Од близу 128 илјади работници со кои оперира Владата, кај нас има само 14.000 луѓе што претставуваат административци. На оваа бројка се надоградува образованието, здравството, јавните претпријатија, а тоа е нешто друго и не претставува дел од јавната адмнистрација.
  • Очигледно јавноста не забележа дека на сите загубарски штрајкови доаѓаа по 3.000 до 4.000 работници од вкупно 35.000 до 40.000 од загубарите. Тоа јасно укажува оти Македонецот се уште не може да се ослободи од синдромот дека некој треба да му ја уреди работата дома. Ако излезеа 30 до 40 илјади работници на улица, колку што се од загубарите, ќе бевте убедени дека не постои власт која нема да попушти на барањата на Синдикатот или на Загубарите. Кога Владата гледа дека илегуваат 3 до 4 илјади, а преостанатите работат на црно, во организации, таа кажува дека не се толку изострени состојбите во работништвото и во областа на загубарите.

Претседателот на Сојузот на синдикатите на Македонија, Ванчо Муратовски, го чека нова стапица - борбата со реформата во јавната админитрација. Тоа беше повод со него да се разговара, бидејќи битката за положбата на работниците - загубари ја загуби. Зошто тоа се случи?!

МС: Господине Муратовски, Владата најави четирипроцентно намалување на државната администрација која ќе се отпушта по разни критериуми. Процес што најверојатно нема тука да застане. Дали ССМ конечно е подготвен да & се спротивстви на Владата на несоодветното и нестручно намалување на синдикалните права, или уште еднаш ќе биде надмудрен и нема да биде запрашан за реформите во јавната администрација?

МУРАТОВСКИ: И оваа Влада како и сите претходни ја прави истата грешка, зборува за проценти, а не за вистинска реформа во јавната администрација. Затоа, очигледно е дека и оваа Влада потполно ќе ги направи истите потези, ќе избрка луѓе кои смета дека не се дел од нивната опција, а веројатно ќе ги надополни со луѓе кои се од Коалицијата "За Македонија заедно". Досегашните влади постојано ја кажуваа истата приказна дека сакаат да направат реформи во јавната администрација, а се се сведуваше на намалување на дел од луѓето за подоцна да се надополни со трипати повеќе лица. За да се има вистинска реформа во јавната администрација, за која се залага и Синдикатот, сметаме дека е неопходно поопстојно разгледување на проблемот на администрацијата. Затоа, прво, треба да се разграничи што е вистинска администрација од оној број со кој оперира Владата, а тоа е близу 128 илјади работници. Кај нас има 14.000 луѓе што претставуваат административци и таа е оптимална за македонските потреби. Меѓутоа, ако на оваа бројка се надоградува образованието, здравството, јавните претпријатија, тоа е нешто друго и не претставува дел од јавната администрација. Тоа е дел од јавниот сектор. Се согласувам дека имаше голем број вработувања во изминативе четири години, особено пред изборите, и дека јавната администрација е проптоварена, но не може да се вршат механички отпуштања. Во секој државен орган треба да се направи поединечна анализа за тоа кои се потребите и какви се кадри се потребни, а дури потоа да се направи предлог за разрешување на проблемот. Притоа, нормално дека ќе има потреба да се намали администрацијата за одреден број, но за да се намали тој број ќе треба да се направи соодветна, да ја наречам компензација за нивното заминување од работа, за да не се зголеми армијата на невработените.

Во овој контекст, мислам дека е лоша констатацијата оти Синдикатот досега не се снаоѓал добро во рационализациите. Ова ќе биде, колку што добро се сеќавам, петта по ред во изминативме 12 или 13 години. Синдикатот сите досегашни рационализации ги дочекал подготвено. Значи, не дозволил да биде изненаден, иако барем досега во ниту една рационализација или реформа не учествувал директно и покрај тоа што имало најави дека ние активно ќе учествуваме во овој проблем. Јавноста се уште се сеќава кога пред две до три години го донесоа Законот за предвремено пензионирање, а синдикатот УПОЗ поднесе барање до Уставниот суд за негово поништување. Спорот го доби, ги врати луѓето кои беа предвремено испратени во пензија. Сега Министерството за правда на РМ тврди дека Синдикатот ќе биде вклучен во реформата на јавната администрација. Но, досега не сме добиле ниту еден документ, а исто така за волја на вистината мора да се признае дека ниту тие имаат изготвено документ и се ова што се шпекулира во јавноста, за проекти и проценти, е некоја фикција која некој во Владата или во административните структури во Владата ја утврдил како процент потребен за да се започне со намалувањето на администрацијата. Сега се оперира со одредена бројка од близу 5.000 која до крајот на годината треба да се оствари. Најголем дел од нив ќе бидат во јавните претпријатија, а најмалку во органите на управата. Во судството нема, бидејќи тие се со помал број вработени според систематизацијата. Во органите на управата веќе беа направени неколку рационализации и сметам дека нема да има некои побитни поместувања. Но, што се однесува до бројката во здравството, каде доега воопшто не е направено некое намалување на бројот на вработените, веројатно таму ќе биде најголемата бројка и проблемот ќе биде изострен. Дел од товарот ќе го сноси образованието, иако таму веќе е направена соодветна рационализација.

ПРАВАТА

МС: Зошто со Владата се разликувате во однос на концептот и сфаќањето на поимот јавна администрација?

МУРАТОВСКИ: Затоа што тие што ги донесуваат законите треба прво да си ги прочитаат сопствените закони и да видат што значи администрација. Законот за државни службеници е јасен за тоа кои лица се државни службеници, а кој се именува како администрација. Се ова што се оперира мислам дека се прави од политички побуди и поради додворување на меѓународните фактори, да се укаже дека Владата нешто работи и има пат по кој ќе се движи за да се намали нивната бројка која македонското стопанство може да ја носи со себе.

МС: Доколку прашањето за реформата на јавната администрација болно се одрази врз вработените (чиновниците), тоа сигуирно ќе предизвика зголемување на тензиите што ќе влијаат врз работата на ССМ. Дали тоа ќе создаде дополнителен револт кај работниците кон Вас и кон раководството што го води Синдикатот, бидејќи тоа веќе некои го нагласуваат?

МУРАТОВСКИ: Јас не гледам зошто би му се лутеле на Синдикатот и на Муратовски кога ниту Синдикатот, а ниту јас ги правам реформите, туку тоа го прави Владата. Ако кон некого треба да биде насочен гневот, тогаш треба да биде кон владата и кон Премиерот. Чудно е што во Македонија постојано се тепа по самарот, а не по магарето. Очигледно Македонецот е плашлив и многу внимателен за да не им ја каже вистината со вистински зборови, туку вообичаено е да се напаѓа тој што ги штити нив. Во овој случај не гледам во што е вината на Синдикатот. Впрочем, насекаде во светот синдикатот се бори за работничките права, а тоа не значи дека ќе ги оствари и во која димензија тие ќе бидат. Точно е дека најголемиот дел од правата се загубија во времето на првата влада на СДСМ, и сега истото се прави. Исто така, точно е дека во времето на претходната власт беа помалку загубени правата, што е чудно, бидејќи знаеме во каква состојба се доведе тогаш државата. Немаа ли време да се расправаат за работничките права, бидејќи беа ангажирани со обезбедување на имот за иднина? Но, во секој случај факт е дека најмногу права се загубија во периодот од 1993 до 1998 година. Тоа беше време кога се сменија повеќето закони од работното законодавство.

МС: Ако не успеете да ја спречите, односно амортизирате примената на најавената реформа во администрацијата и која сигурно ќе има негативни последици, а бидејќи веќе има и одреден револт од Вашето раководење, постои ли шанса да се свика нов конгрес или Вие лично ќе дадете оставка?

МУРАТОВСКИ: Прво, не гледам дека постои таква вистинска состојба и дека против мене има незадоволство. Незадоволство може да има кај дел од загубарите и од тоа што новинарите направија таква клима Муратовски да биде виновен што не е донесен законот за загубарите. Вината треба да се бара кај законодавниот дом и кај извршната власт. Очигледно, тие не сакаат да го донесат овој закон. Кои се причините? Тоа јавноста треба самата да го процени. Да види дали носењето на законот за загубари би бил уште еден поен за Муратовски и за ССМ и на тој начин Синдикатот би се промовирал во уште поголема сила со која Владата на РМ тешко би се носела и би се справила, особено во годините кога станува збор за некои изборни процеси. Значи, од нашите секојдневни комуникации со членството, напротив, мислам дека рејтингот е извонредно голем и тоа укажува дека можеби е грешка на Синдикатот што толку цврсто стоеше на позициите за заштита на загубарите и дека, всушност, ним им е јасно оти некој сакаше да му го намали рејтингот на Синдикатот и на Муратовски. Затоа не гледам причина за вонредни конгреси. Тие се организираат само во оној момент кога нешто "не штима" во организацијата. Во нашата организација се функционира како часовник. Впрочем, ниту јас имам причина по сите успеси што се направија во изминатава година да барам вонреден конгрес и да поднесам оставка. Зошто би поднел оставка кога во изминатата година имаме само успеси, освен со загубарите. Па, не можат да се занемарат 100 успеси за еден неуспех.

МС: Го начнавте проблемот со загубарите кој до крајот на годинава треба да биде решен, што значи зголемување на работничкото незадоволство, штрајкови итн... Притоа, самите констатиравте дека не успеавте да им помогнете за донесување на соодветен социјален закон и враќање на Законот за лицата со над 25 години работен стаж. Колку од оваа грешка може да се извлече поука или вината треба јавно да се признае и целата енергија треба да се насочи во однос на задржување или враќање на правата на загубарите и на работниците кои со години не земаат плати?

МУРАТОВСКИ: Прво, мислам дека прашањето е поставено наопаку. Кај нас нема грешка. Синдикатот е тој кој треба да ги поставува прашањата за проблемите до Владата и Собранието и тие треба да ги разрешуваат. Ние дадовме милион аргументи. Значи, не сме седеле пасивно, па некој да ни забележи дека поради тоа што вака сме се однесувале да констатира и да рече - не ви го донесоа законот. Направивме штрајкови и протести и слично. На хартија аргументирано дадовме што би значело донесувањето на таквиот закон. Водевме разговори дури со ММФ и СБ. Но, законот не се донесе. Реков, Синдикатот не е законодавен дом, ниту извршна власт, за да го донесе. Значи, вината треба да се бара кај оние што треба да го донесат законот. Впрочем, дали јавноста не забележа уште нешто - на сите загубарски штрајкови доаѓаа по 3.000 до 4.000 работници од вкупно 35.000 до 40.000 од загубарите. Тоа јасно укажува дека Македонецот се уште не може да се ослободи од синдромот оти некој треба да му ја уреди работата дома. Дека тој не сака сам да си ги земе работите во свои раце и сам да си помогне. Ако излезеа 30 до 40 илјади работници на улица, колку што се загубари, ќе бевте убедени дека не постои власт која нема да попушти на барањата на Синдикатот или на загубарите. Кога Владата гледа дека излегуваат 3 до 4 илјади, а преостанатите работат на црно, во организации, таа кажува дека не се толку изострени состојбите во работништвото и во областа на загубарите. Тоа значи дека не се сила која може да им наштети. Од тие причини веројатно не се донесе законот, а другата причина мора да се бара и во политиката.

АКТИВНИ

МС: Дали направите внатрешна анализа? Дали грешката е во синдикалните повереници на загубарите кои ете можеби алудираат на Ваше симнување од фотелјата, а можеби се пиони на Владата која Вие ја поддржавте. Зошто не излегоа работниците?

МУРАТОВСКИ: Прво, морам да ви кажам дека тие немаат право од мене да бараат оставка или какви било слични документи. Тие со години наназад не се членови на Синдикатот. Ова што го правиме практично е ангарија. Работиме затоа што некогаш биле наши работници. Тие не се членови на органите, а и ниту се дел од Синдикатот во кој треба да се плати членарина и да се потпише пристапница. Поминало нивното време. Тоа беше пред осум или девет години. Ако пред некого се чувствувам одговорен, тоа е членството, а тоа јасно кажува дека овој Синдикат сака да биде со такво раководство какво што е во моментов. Тогаш кога нема да го сакаат Муратовски и преостанатиот дел, ќе поднесем оставка. Но, кај нас во Македонија очигледен е синдромот - кога некој ќе постигне некаква цел или успеси, тогаш со сите сили се трудиме да го срушиме. Дури не бираме средства или начини како тоа ќе го изведеме. Не можам да кажам дека и кај нив е вината, иако и делумно треба да ја сносат луѓето што ги водат загубарите кои долго време се раководители, претседатели на синдикати. Тоа се фиктивни синдикати кои не постојат. Веројатно изгубиле верба и нивните луѓе. Тоа е веројатно едната причина, а втората е што 90 отсто од луѓето што се загубари работат во фирми, приватни, на црно, добиваат плати, но не се вработени. Дали се плашат дека ќе го загубат работното место, па затоа не излегуваат на штрајк или протест? Може да се оцени дека тоа е другата причина за неуспехот. Но, може да се оцени дека и нашата вообичаена македонска апатичност, да се чека, т.н. социјалистички синдром, да се чека државата или некој друг да ни ги среди работите, е еден од поголемите причини за резултатот со загубарите. Навистина направивме повеќе од максималното. Тоа јавноста мора да го признае, сакала или не. Дури и најмалициозните луѓе во државава видоа дека Муратовски и Синдикатот направија се за загубарите. Меѓутоа, без успех, а за причините за тој неуспех веќе говорев.

МС: Зошто тогаш Синдикатот не ги возобнови синдикалните организации во загубарите?

МУРАТОВСКИ: Поради Статутот на ССМ и статутите на гранковите синдикати. Член на Синдикатот и на преостанатите гранкови субјекти може да биде само вработен, не може да биде невработен. Тие се невработени. Како што реков, за нив работевме ангарија. Работевме затоа што беа наши работници и затоа што сакавме да им помогнеме, бидејќи не станува збор за бројки. туку за човечки судбини.

МС: Во овој момент се чувствува дека порано ССМ доцнеше со своите предлози. Зошто ССМ сега не предложи нова идеја во однос на она што сега се најавува - реформа на администрацијата?

МУРАТОВСКИ: Не се согласувам со вашата констатација дека ние сме биле неактивни, но што се однесува до она што сега се прави ние нашиот предлог го имаме доставено уште пред година дена. Значи, уште пред да почнат рационализациите и идеите за реформи. Ние предложивме и за здравството и за органите на управата. Тие се напишани и се доставени до Владата. Никогаш не сме работеле пост фестум, туку, ако се сеќава јавноста, дури пред време зборував во однос на поскапувањата, на ДДВ, струјата и другите битни фактори што влијаат на животот. Муратовски во јануари беше тој што мислеше дека треба да се излезе на генерален штрајк. Но, тогаш јавноста повеќе & веруваше на Владата отколку нам. Во тој момент не ме сфатија сериозно ниту колегите од гранковите синдикати сметајќи дека нема услови за генерален штрајк, што подоцна се покажа дека тоа е нивна лоша проценка. Се како што кажав, по месеци, дека ќе се движат работите, тоа и се случи. Значи, ние се пред време правиме, но сепак поради големината на организацијата и додека тоа дојде до членството, треба да се свари таа идеја. Не може Македонецот да биде Германец и тој ќе го слуша раководството без приговор и дека се ќе направи што ќе му кажете. Ние сме преголеми индивидуалци. Тоа веројатно е наследство на социјализмот и поради проблемот што во времево на транзиција ни се јавува. Ние по убедување сме претседатели. Кога ќе избереме некој претседател, веднаш бараме тој да се смени. Еве и вие велите - кога ќе дадете оставка. Зошто да дадам оставка? Затоа што имавме успеси во текот на изминатава година? Едни загубари се причина да дадеме оставка ние во Синдикатот!? Зошто не побарате оставка од Премиерот и од Владата на РМ која за осум месеци ништо не направи? Стои во место, па дури и се враќа назад.

МС: Дали сега се каете што ја поддржавте оваа Коалиција што е на власт, бидејќи таа за возврат не само што ништо не направи, туку и ги зголеми даноците, не го прифати вашето барање за Законот за загубари и поголеми социјални права итн...?

МУРАТОВСКИ: Не се каеме за она што сме го направиле. Тоа е едно искуство кое ќе ни даде право во иднина да знаеме како треба да се однесуваме. Во условите на тогашната власт беше неопходна промена, бидејќи немаше соодветна друга опција, а оваа според нивната платформа беше најблиска до платформата (програмата) на ССМ. Затоа сметавме дека добро направивме, бидејќи тогаш ја спасивме Македонија да не се растури, да не оди во бездна. Но, не се одвиваат работите како што сакавме со Коалицијата "За Македонија заедно". Точно е дека само дел од социјалниот договор е потпишан, дел оди во тек, но дел е закочен и тоа кај нас предизвикува незадоволство. Но, ние ќе го чекаме погодниот момент. Дури и во социјалниот договор не се откажавме од штрајкови и протести, иако Владата во првиот текст од нас бараше да се откажеме од тоа право.

МС: Зошто толку сте настроени против одредени новинари?

МУРАТОВСКИ: Очигледно дека постои еден центар кој работи против имиџот на Муратовски, особено на Синдикатот. Не знам од кого доаѓаат овие напади, бидејќи немам информации. Но, очигледно е дека постои еден Центар кој диригира со одреден дел од јавните гласила кои буквално го поврзуваат со моето име, иако станува збор за друг член на претседателството на ССМ. Јас се уште стојам на ставот дека нема да бидам повеќе од четири години на оваа функција. Но, четири ќе бидам и ќе ги направам реформите на Синдикатот. Дали тоа некој сака, или не, тоа е нешто друго.


 

Горе

 

Copyright © 2003 "МАКЕДОНСКО СОНЦЕ"