ДЕСКОСКИ: Пред да го кажам своето размислување во однос на политичкиот притисок врз судиите и нашата институција, морам да потенцирам дека Републичкиот судски совет не е судска власт. Советот се состои од седум члена кои по силата на својата функција немаат некоја титула, како на пример судија или нешто друго. Затоа во комуникацијата со јавноста и со новинарите има одредени потешкотии, бидејќи не сме ни судии ни советници. Поради сето ова ни е отежната работата и комуникацијата со јавноста. Инаку, притисоци постојано се вршат врз нас. Тие се очигледни, а дури сакаа да направат измена и во мандатот на членовите на Републичкиот судски совет. Тие сакаа оние членови кои ги исполнуваат условите за пензија, да заминат од функцијата. Кај нас петмина се такви, меѓу кои сум и јас. Ние на овој притисок, кој за нас беше одреден предизвик, одговоривме дека условите за нашиот мандат и за избор е предвиден во Уставот на Република Македонија во членот 104. Притоа укажавме дека со закон не може ништо да се менува. Затоа писмено реагиравме до претседателот на Владата, до претседателот на државата, писмено се обративме и до претседателот на Собранието, а вакво обраќање испративме и до некои надлежни институции во земјава кои ги сметаме дека се правно значајни за една нормална држава. Ова придонесе Законот да се повлече од процедурата.

ДЕСКОСКИ: Јас мислам дека овој притисок доаѓа поради тоа што сме луѓе од практиката и добро ги познаваме судиите, ја познаваме нивната судска функција. Ги познаваме сите судии во Македонија. Тројца или четворица од нас биле адвокати, сме застапувале странки во сите судови во Македонија. На тој начин кога предлагаме имиња за судии, знаеме кого предлагаме. Е сега, тие наши предлози можеби не им се допаѓаат на луѓето во судската власт, или можеби на политичарите, но тоа е веќе друго прашање. Но, и онаа власт (гарнитура) што си отиде, а можеби и оваа, има одредени забелешки во однос на нашето функционирање. Меѓутоа, не дозволивме и не им дававме простор да ни се мешаат во работата во смисла на она што не им е компетенција. Основен поблем е во законот, во Уставот на Република Македонија. Мислам дека Републичкиот судски совет треба попрецизно да се дефинира, односно конкретно да избира судии исто онака како што е примерот со Хрватска. Сметам дека сегашното решение не е добро, затоа што ако една коалиција не ни ги прифаќа предлозите, односно парламентарците со дигање рака не ги прифаќаат имињата, тоа може да го стори која било друга коалиција. Еве, на пример, во претходната гарнитура, во времето кога на власт беше ВМРО-ДПМНЕ, од 27 предлози за претседатели на судови, 16 ни беа одбиени. Ова беа само предлози за претседатели на судови, а да не ви зборувам за други примери. Такви случаи имаше многу.

ДЕСКОСКИ: Системот на два прста кој функционира во Парламентот чинам дека е еден од основените проблем за зависноста на Советот и за изборот на судиите. Меѓутоа, не знам која е основната причина што пратениците тоа многу често го прават без некоеси оправдано образложение. Впрочем, тие дури немаа ни свои образложенија. Затоа овој проблем во Република Хрватска го решиле со правото Судскиот совет да избира и да назначува судии. Во спротивно се создава една многу тешка ситуација, односно судството се прави да ни изгледа како судиите да се избрани од една коалиција, а кога ќе победи друга политичка варијанта (коалиција) се врши притисок врз Советот судиите да бидат сменети или да не бидат прифатени нивните кандидатури. Значи, во овој момент како што се одвиваат процесите при предлагањето и избирањето на судиите, тоа наликува на судство што се бира од коалицијаата на власт. Тоа воопшто не е добро за Република Македонија. Тоа е суштината на проблемот. Потоа, според мене, законските одредби во Уставот мора да се менуваат. Сметам дека не треба да постои посебен закон за Републичкиот судски совет. Сега само е предвидена една, ако може така да се нарече, казнена одредба за несовесно и нестручно разрешување од судската функција. Значи, не може да биде само црно и бело. Има различни постапки. Зошто само истерување? Во другите држави има лепеза од мерки и казни што во секој случај ја санкционираат грешката во работењето на судиите. Така, на пример, таму има временски казни од месец, два месеца, па дури и повеќе временски казни на суспензија од вршење на судската функција. Еве, и да го разрешиме судијата - до кога тој мора да биде разрешен? До кога тоа може да трае? Но, кај нас нема такви одредби во Законот. Ако имаше лепеза на мерки, ние ќе можевме полесно да одлучуваме. Ќе можевме да го опоменеме судијата за несовесното работење, а тој можеби ќе се освести и ќе види дека има власт која го контролира. Вака, немаме инструменти. Исто така, во Уставот се вели - дисциплинска одговорност. Ние не можеме да ја следиме работата и однесувањето на судиите, тоа го прави претседателот на судот. Ние ја следиме само одговорноста. Дури потоа може да се поставува прашањето - дали судиите можат дисциплински да одговараат пред вас. Во Уставот така пишува - па тие не се деца или ученици да одговараат дисциплински, дали одат на работа, или не одат. Оваа работа ја знае претседателот на судот. Ако претседателот на судот не ни предложи да поведеме постапка за одговорност, ние не можеме да реагираме, но за дисциплина не покренуваме постапки.

ДЕСКОСКИ: Тоа е многу широко прашање. Но, јас мислам дека основно нешто што треба да се менува е Републичкиот судски совет да ги избира судиите. За таа работа треба да се менува Уставот и да се предвидат повеќе казнени мерки за несовесно работење на судиите. Еве, на пример, ако класично ги нарекуваме казни, тие би требало да се нормираат со деловник, а не со некој посебен законски текст. И по тој деловник, како што сега работи Уставниот суд на Република Македонија, би се одвивала работата на Советот. Само во таков случај работите би биле многу чисти и појасни за нормалното функционирање на нашата институција. На пример, во Србија и во Бугарија во Советот членуваат претседателите на судовите и обвинители. Сметам дека таквото решение е најлошата опција за изгледот и членовите на Републичкиот судски совет. За разлика од нив, ние сме понапред и имаме подобри услови за нормално функционирање. Еве, ќе укажам на еден пример - пред некое време ја посетивме Бугарија и таму се запознавме со работата на нивниот судски совет, а притоа го видовме уставниот, административниот, редовниот и Врховниот суд. Во таа пригода еден од судиите ни укажа како е можно ќерката на јавниот обвинител да не биде избрана за судија. Ние за ваквите реперкусии во судскиот систем внимаваме. Не сакаме да имаме спротивности на интереси. Внимаваме да не се појави непотизам. Потоа се сосредоточуваме на територијалната застапеност. На пример, во апелационите судови треба да има од сите судови што се на таа територија. Од сите апелациони судови во земјава треба да имаме судии што ќе бидат членови на Врховниот суд на Република Макдонија.

ДЕСКОСКИ: Немаме притисоци на тој план. Ние можеме и да внимаваме и на Рамковниот договор и повторно да најдеме стручни лица. Во нашава земја има многи стручњаци и меѓу Србите, Бошњаците, Роми, Турци и Албанци. Меѓу сите нив можеме да пронајдеме соодветни имиња што би конкурирале за судските места во земјава. Македонија на тоа поле нема проблем да пронајде стручни лица. Во нашава земја има преку 10.000 правници. Тоа е најмал проблем. Прашање е дали ќе биде прифатен или не тој што ќе го избереме. Ние сега само предлагаме имиња, а пратениците ги избираат судиите. Кога ние би го правеле изборот, тогаш би го правеле многу послободно.

ДЕСКОСКИ: Прво се конкурира, а притоа сите услови ги имаме земено предвид. Потоа ги пишуваме на посебна листа, па бараме мислење од Врховниот суд и од апелационите судови, од местото каде што работи и мислење од Министерството за правда. По ова ги сумираме мислењата, а дури потоа ги разгледуваме субјективните вредности на кандидатите и предлозите на судовите. Ова е сложена постапка по која дури подоцна одлучуваме за предложените имиња што им ги доставуваме на пратениците. Во Законот се зборува и за национална застапеност, а таква одредба постои и во Законот за судови. И на тоа треба да се внимава.

ДЕСКОСКИ: Се зборува за независен судски буџет. Но, по ова прашање јас ќе го кажам моето лично размислување кое нема да биде на Советот. Прво, постоеја текстови и нацрти на законски текстови за судскиот буџет во кој претседател на тој буџет требаше да биде претседателот на Републичкиот судски совет. Јас на овој предлог веднаш се спротивставив. Што имам јас врска со судот? Ако судовите се независни, тие нека одлучуваат за тој судски буџет. Ние немаме ништо - ова повторно го кажувам како мое размислување. Сите како мене не размислуваат во Советот. Ако јас сум претседател на тој буџет, тие ќе бидат зависни од мене. Од каде знам што сакаат тие и како размислуваат. Трудот треба тие да си го ценат, а не јас да им го вреднувам. Колку Републичкиот судски совет ќе влезе во судскиот буџет, не ми позната работа.

ДЕСКОСКИ: Тоа е премногу широка тема. Но, ќе се обидам да дадам одговор. Прво, уставно е решено членовите на Советот да бидат истакнати правници. Меѓутоа, ние имаме истакнати правници кои никогаш не влегле во судовите. Тие лица, впрочем, не знаат што е судска функција. Тие не виделе солзи на засегнатите странки што одат по судовите и се тужат. Тоа се луѓе кои не доживеале психолошки потреси како што ги доживуваат лицата со изречените казни од 10 години затвор. Или, на пример, кога детето ќе го прогласат дека не е негово. Ова го говорам како фиктивен пример. Постојат предмети што со години се одлагаат. Судството не може да се учи од книги. Она што се случува по македонските судови може да се научи или да се види само во практиката. Едно е да црташ куќа, но друго е да ја изградиш. Таму е бојното поле во судовите. Едно е да гледаш фудбал, а друго е да си директен учесник на тревата. Тоа се суштествени работи. Сега може да се наметне прашањето кои се тие луѓе. Најдобро судската функција ја ценат адвокатите, бидејќи ним им требаат. Судницата е полето каде што работат. Затоа мислам дека адвокатите сосема одговараат за членови на Советот, бидејќи ги познаваат сите судии и обвинители. Но, во Советот треба да членуваат и судиите. Тоа, според мене, треба да биде структурата на Советот.

ДЕСКОСКИ: Влијание на партиите врз судиите нема. Влијанието само се однесува во Законот за избори. Тоа е најголемо зло за независноста на судството. Судиите учествуваат на изборите каде што има сурова постапка, каде што има битка за власт. Што бараат судиите таму? Нема уставна основа тие да учествуваат во процесот на изборите. Но, во Законот е предвидено и тие учествуваат.

ДЕСКОСКИ: Тие навистина учествуваат на изборите, но што таму се случува, не знам. Понатаму, во средствата за информирање се напаѓаат дека работеле за одредени партии. Ваквите укажувања за неправилностите не можам да ги проверам, ама и немам такви ингеренции. Меѓутоа, целата таа фама штом јавно ќе биде нападнат судијата или пак пофален, односно дека имал одредено напредување во неговата кариера, негативно се одразува врз судската функција. Токму тоа треба да се избрише од Законот. Тоа е опасна работа.

ДЕСКОСКИ: Многу поинаков беше карактерот на овие избори. Не беа како поранешните. Да беа организирани во една изборна единица во Македонија, уште полесно ќе беше. Но, ако беше мнозинскиот систем, со кој лично ќе беа засегнати и ќе имаа подетална работа, ќе беа изложени на сурови притисоци. Но, и сега и секогаш ќе велам дека тоа штетно влијае врз независноста на судството.

ДЕСКОСКИ: Мислам дека многу тешко можат да се средат, односно да се ажурираат работите во судовите. Не е во прашање субјективниот фактор за слабото работење на судиите, туку законите. Нашите закони се од еднопартиското време. Постапките треба да се променат. Нашите судии се и адвокати затоа што тие предлагаат докази. Тие даваат совети и ако странката не знае да се застапува, постапуваат како адвокати. Тие ги водат записниците за исказите на сведоците, на вештаците за странките во својство на сведоци. Кога го водат записникот, тие го прераскажуваат онака како што го прават, бидејќи не може тоа стенографски да го одбележат. Затоа им се ставаат забелешки дека не рекле така. Затоа странките често пати обвинуваат дека се купени, дека се продадени и вакви се или такви се. Но, ваквите искази за мене не се точни. Проблемот е во постапката или во нередовното доставувањето на судските покани, Нашата пошта работи само претпладне, а потоа не ги доставува поканите. Или често поштарите не се едуцирани. Судството најмногу ја изгуби довербата кај граѓаните само поради постапките. Што треба да се направи? Странките нека си предлагаат докази, нека си земаат адвокати-ополномошци. Тие нека предлагаат докази. Судот не смее да води записник за исказ на сведок, на вештак, на странка. Тоа треба стенограмски да се води или тонски да биде забележано. Тогаш би било вистинито. Судијата треба да биде ослободен од тие притисоци.