ODBRANA

Brojni zabele{ki za Predlog-zakonot za odbrana

NEPOTREBNO OMASOVUVAWE NA ARM

Pi{uva: @aklina MITEVSKA

Vo noviot Predlog-zakon, spored ekspertite, sporni se pove}e ~lenovi i toa ~lenot 2 od delot za "Pravata i dol`nostite na gra|anite" kade {to se predvideni slednite obvrski za gra|anite na Republika Makedonija: Tie da imaat voena obvrska, obvrska za civilna za{tita, pa rabotna obvrska i materijalna obvrska; Iako se veli deka ARM }e se profesionalizira spored standardite na NATO, vo Predlog-zakonot voop{to ne se spomenuva terminot profesionalen vojnik, ili se spomenuva duri vo ~lenot 44; Za opozicijata, pak, nesfatlivo e "izdignuvaweto na General-{tabot na nivo na ministerstvo", iako resorniot minister veli deka nadle`nostite na G[ se samo na nivo na davawe na predlozi i ispolnuvawe na obvrskite na Ministerstvoto

To~no e deka ARM se stremi kon profesionalizacija spored standardite na NATO. Toa e proces koj so tekot na vremeto treba da se ostvari i dobro e {to e zapo~nat, veli zamenikot-minister Kadriu

Predlog-zakonot za odbrana se nao|a vo sobraniska procedura i do krajot na ovaa godina treba da bide donesen, a neispolnuvaweto na predvidenata obvrska do opredelen rok bi mo`elo da se smeta kako otstapuvawe na dr`avava od cvrstata opredelba da se priklu~i kon zapadnite demokratii vo site oblasti na me|unarodnoto povrzuvawe, a osobeno vo oblasta na odbranata.

So postojniot Zakon za odbrana, sistemot za odbranata na Republika Makedonija ne e ureden kompatibilno so zemjite-~lenki na NATO, {to pretstavuva pre~ka za pribli`uvawe i za~lenuvawe na Republika Makedonija vo NATO. Vo Zakonot ne e utvrdeno mestoto i ulogata na General-{tabot na Armijata vo rakovodeweto i komanduvaweto so Armijata. Isto taka, Zakonot ne go ureduva pra{aweto {to se odnesuva na prisustvoto na stranskite armii na teritorijata na Republika Makedonija vo izvr{uvaweto na me|unarodnite dogovori, kako i u~estvoto na edinicite na dr`avava nadvor od nejzinata teritorija vo ve`bovni aktivnosti, obuka ili u~estvo vo mirovni ili humanitarni operacii. Tokmu zatoa vo Predlog-zakonot za odbrana se predvideni ovie to~ki, a pri izrabotkata na tekstot na zakonot se imaa predvid iskustvata od ovaa oblast na zemjite na NATO i Partnerstvoto za mir.

NOVINI

Novina e i voveduvaweto na mo`nosta za civilno slu`ewe na voeniot rok. Se utvrduva deka voeniot rok trae devet meseci i se slu`i vo Armijata (~len 7), no postoi mo`nost za licata koi od verski ili moralni ubeduvawa (prigovor na sovesta) ne sakaat da slu`at voen rok vo Armijata so oru`je, da mo`at da slu`at voen rok vo Armijata bez oru`je ili da slu`at voen rok vo civilna slu`ba. Za niv slu`eweto na voeniot rok se predlaga da trae 14 meseci. Za prvpat se voveduvaat odredbi za General-{tabot na Armijata za vr{ewe operativni i stru~ni raboti za organizirawe, podgotvuvawe i komanduvawe so Armijata vo Ministerstvoto za odbrana. Isto taka, vo Predlog-zakonot za prvpat se ureduva u~estvoto na edinicite na Armijata nadvor od teritorijata na Republika Makedonija, t.e vo soglasnost so ratifikuvanite me|unarodni dogovori, edinicite na Armijata od postojaniot i rezervniot sostav, kako i civilni lica na slu`ba vo Armijata i vrabotenite vo Ministerstvoto za odbrana da mo`at da u~estvuvaat vo ve`bovni aktivnosti, obuka i vo humanitarni ili mirovni operacii nadvor od teritorijata na dr`avata. Vojnicite koi se na otslu`uvawe na voeniot rok vo edinicite od postojaniot sostav na Armijata ne mo`at da bidat isprateni nadvor od teritorijata na Republika Makedonija (~len 43), a voenite obvrznici od rezervniot sostav mo`at da bidat anga`irani vo edinicite na Armijata nadvor od teritorijata dokolku se soglasat so toa. Vo takov slu~aj imaat status na profesionalni vojnici, odnosno voeni stare{ini od postojniot sostav na Armijata (~len 44), pri {to pravata i obvrskite na voenite obvrznici od rezervniot sostav na Armijata i vrabotenite vo Ministerstvoto za odbrana koi se isprateni nadvor od teritorijata na dr`avava se ureduvaat so dogovor koj se sklu~uva so Ministerstvoto za odbrana (~len 45).

KRITIKI

No, novinite vo Predlog-zakonot za ekspertite se sporni. Primer, sporen e ~lenot 2 od delot za "Pravata i dol`nostite na gra|anite" kade {to se predvideni slednite obvrski za gra|anite na Republika Makedonija: Tie da imaat voena obvrska, obvrska za civilna za{tita, pa rabotna obvrska i materijalna obvrska. Site ovie obvrski spored ekspertite ne se vo soglasnost so pove}eto konvencii {to gi ima potpi{ano na{ata dr`ava. Toa bi bilo ne{to sli~no kako na konceptot "Site vo odbrana i za{tita". Za niv sporno e i toa {to postojano se veli deka ARM }e se profesionalizira spored standardite na NATO, no vo Predlog-zakonot voop{to ne se spomenuva terminot profesionalen vojnik, ili se spomenuva duri vo ~lenot 44.

Za opozicijata, pak, nesfatlivo e "izdignuvaweto na General-{tabot na nivo na ministerstvo, iako resorniot minister veli deka nadle`nostite na G[ se samo na nivo na davawe na predlozi i ispolnuvawe na obvrskite na Ministerstvoto. Sekako deka otvoreno pra{awe e i etni~kiot sostav na oficerskiot kadar itn. S# na s# ekspertite velat deka zakonot ima dupki.

Todor Atanasovski, general vo penzija

Se podgotvuvam da objavam komentar za predlo`eniot zakon, iako toj nema da bide mnogu zna~aen, bidej}i ima mnozinstvo vo Parlamentot za da se usvoi predlo`eniot zakon. Zakonot ima mnogu slabosti koi se odnesuvaat i na ona {to se kritikuva, no i na drugite to~ki. Eden problem e op{tata voena obrska. Toa zna~i deka za site treba da ima mesto vo Armijata, ne{to sli~no na masovna vojska. Neprofesionalno se pro{iruva spored teorijata na Institutot za op{ta narodna odbrana, nasledena od minatite sistemi. Nekoga{ toa be{e dobro, sega nema uslovi za toa. Civilnata kontrola ne ja so~inuvaat ministrite. Tie se samo partiska vlast. Albanskite participienti u~estvuvaa vo porane{nata zaedni~ka dr`ava. Vidovte deka toa e stara {ema, zatoa i se raspadna. Vojskata treba da bide depolitizirana i profesionalna spored principite na gra|anskoto op{testvo.

Kadri Kadriu, zamenik na ministerot za odbrana

Sekoj ima pravo da dava svoe mislewe, bez razlika dali e toa pozitivno ili negativno. O~ekuvam zakonot da go dobie i posledniot amin od pratenicite, zna~i da bide usvoen takov kakov {to e predlo`en. Vo nego nema ni{to novo. Republika Makedonija otsekoga{ se stremi kon NATO- strukturite. Vo soglasnost so tie strukturi i filtrite {to treba{e da gi pomine ovoj zakon, toj gi pomina i ne gledam nekoja posebna optovarenost za gra|anite. Konceptot "Site vo odbrana" e normalen, bidej}i normalno e deka odbranata na zemjata ne e problem samo na Armijata. Taa vo eden moment e problem i na gra|anite na dr`avata.

To~no e deka ARM se stremi kon profesionalizacija spored standardite na NATO. Toa e proces koj so tekot na vremeto treba da se ostvari i dobro e {to e zapo~nat. Prvite ~ekori ovaa Vlada ve}e gi napravi. Toa {to velite deka terminot profesionalen e spomnat duri vo ~lenot 44, ne me zasega. Mene me zasega sodr`inata.

Ekspertite koi porano bile vo slu`ba, t.e bile vklu~eni vo Ministerstvoto za odbrana, ja imaa mo`nosta da dadat svoe mislewe, no toa ne go napravija. Toga{ General-{tabot mo`e{e da postoi kako takov. Ministerstvoto e posledniot organ koj odlu~uva i ni{to ne e sporno za General-{tabot, odnosno ne bi imal pogolemi obvrski od nego.

Nie docnime so donesuvaweto na ovoj zakon. Me|unarodnite strukturi mo`at da bidat mnogu rigorozni, koga ne se zapazuvaat rokovite za donesuvawe zakoni. Kako Ministerstvo, nie postapuvame regularno, a lu|eto treba{e da imaat malku pogolema volja. Vsu{nost, zakonite ne se dadeni edna{ zasekoga{. Docneweto predizvikuva posledici. Rokot za donesuvawe na zakonot be{e krajot na septemvri, no lokalnite izbori si go napravija svoeto, t.e se odrazija vrz prolongiraweto na rokot za donesuvawe na zakonot, no se nadevame deka toa }e go imaat predvid me|unarodnite strukturi.

[to se odnesuva na etni~kiot sostav na oficerskiot kadar, nie nego go imame nasledeno. Toj e rezultat na edno vreme, no ne sakame da kritikuvame. Nie ja znaeme sostojbata. Vo Makedonija `iveat pove}e nacionalnosti, zatoa }e treba mnogu pogolema gri`a na ovoj plan.