EKONOMIJA

Katastrofalni sostojbi vo stanbenata izgradba

"EVTINI" STANOVI ZA MNOGU PARI

Pi{uva: Qup~o PAN^EVSKI

So novonastanatata situacija i previsokite ceni na kvadratot se o~ekuva enormno namaluvawe na interesot za kupuvawe, a so toa i na intenzitetot na izgradba

Ako dosega{nite ceni na metar kvadraten stanben prostor vo prosek se dvi`ea od 1.300 do 1.500 gm, so novata dano~na stapka vo idniot period, stanovite }e ja dostignat astronomskata cena od blizu 2.000 gm po kvadrat

Grade`nata operativa vo Makedonija, koja podolg vremenski period e optovarena so isklu~itelno te{ki finansiski problemi, nema da uspee da ja realizira izgradbata na 1.570 stanovi za koi uspea da go prolongira rokot za implementacija na Danokot na dodadena vrednost do krajot na ovaa godina. Imeno, pokraj pove}eto barawa od strana na grade`nicite i pretstavnicite na industrijata na grade`ni materijali, me|u koi be{e i voveduvaweto na povlastena dano~na stapka za stanovite vo visina od pet otsto edinstveno uspeaja da izdejstvuvaat rokot za primenata na DDV od prvi april 2000 godina da se pomesti na prvi januari 2001 godina. Toa zna~i deka stanovite koi nema da bidat zavr{eni vo ovoj vremenski period, ve}e od prvi januari 2001 godina }e poskapat za 19 otsto, kolku {to iznesuva stapkata pri primenata na Zakonot za DDV. Ako dosega{nite ceni na metar kvadraten stanben prostor vo prosek se dvi`ea od 1.300 do 1.500 gm, so novata dano~na stapka vo idniot period, stanovite }e ja dostignat astronomskata cena od blizu 2.000 gm po kvadrat. Grade`nicite i ponatamu baraat namaluvawe na dano~nata stapka od 19 na pet otsto, no za toa e potrebno odobruvawe od MMF, a signalite od nivna strana po ova pra{awe zasega se negativni.

BESPRAVNI OBJEKTI

Spored informaciite od Republi~kiot zavod za statistika, vo 1999 godina, na nivo na celata dr`ava, vo gradba bile 7.278 stanovi so vkupna povr{ina od 582.867 metri kvadratni, od koi do krajot na godinata celosno kompletirani bile 4.475 stana so povr{ina od 356.262 metri kvadratni. Prose~no dogovorenata cena po kvadrat stanben prostor vo ovoj period iznesuvala 29.736 denari od koi 5.018 denari otpa|aat na tro{oci za komunalno opremuvawe na zemji{teto, 23.819 denari se nameneti za tro{oci za gradba i 899 denari za drugi tro{oci, (proektirawe, kamati, taksi i sl.).

Spored istiot izvor, na teritorija na dr`avava vo tekot na 1999 godina bespravno se izgradeni 2.102 objekti od koi 37 se vo op{testvena sopstvenost, 2.020 vo individualna, pet vo zdru`ena sopstvenost, 28 vo me{ovita i 12 vo dr`avna sopstvenost. Najmnogu slu~ai na bespravno izgradeni objekti, odnosno 181 objekt, se na teritorija na Op{tina Karpo{, a potoa sledat op{tinite Bitola so 169, ^air - 139, Gazi Baba - 131, Prilep - 106 bespravno izgradeni objekti itn.

Vo 2000 godina od onie 1.570 stanovi vo gradba, samo 150 stana celosno se kompletirani. Prose~nata cena po kvadrat vo ovoj period iznesuvala 26.650 denari, od koi 21.067 denari vleguvaat vo tro{oci za gradba, 2.819 denari za komunalno opremuvawe na zemji{teto i 2.674 denari vo ostanati tro{oci.

ASTRONOMSKI CENI

Sostojbite od terenot govorat deka vo momentov ima zainteresiranost za kupuvawe stanovi, no taa se dol`i na soznanieto deka nivnata cena vo novata godina drasti~no }e se zgolemi. So novonastanatata situacija i previsokite ceni na kvadratot se o~ekuva enormno namaluvawe na interesot za kupuvawe, a so toa i na intenzitetot na izgradba. Za volja na vistinata, dr`avata vo minatiot period, na gra|anite koi bea zainteresirani da kupat stan, nekolkupati se obide da im ovozmo`i olesnitelni okolnosti. Taka, vo periodot od 1997-98 godina, pokraj redovnata proda`ba na novoizgradeni stanovi, preku JP za stopanisuvawe so stanben i deloven prostor, taa na pazarot ponudi stanovi za proda`ba vo koi, nekolku godini nanazad `iveeja divo vseleni stanari. Za sklu~uvawe na vakov dogovor be{e potrebno u~estvo od 50 otsto od procenetata vrednost na stanot, a ostanatiot del se otpla}a{e na 5-10 godini, vo zavisnost od finansiskite mo`nosti na kupuva~ot.

So "promenite" koi nastanaa vo Makedonija, a toa be{e zacrtano i vo predizbornata programa na koalicijata "Za promeni", se vetuva{e realizacija na programa za izgradba na "evtini stanovi", stanovi za socijalni slu~ai i stanovi za mladi bra~ni dvojki. Za realizacija na ovaa programa bea ponudeni sredstva od amerikanskata i turskata Vlada od koi dosega se realizirani samo mal del. Odgovornite vo Republi~kiot zavod za statistika n# izvestija deka nemaat konkretni podatoci za ovie stanovi, iako imalo inicijativa istite da bidat registrirani vo nivnata statistika. Doznavame deka cenata na "evtinite" stanovi voop{to ne e evtina, bidej}i taa e ista ili pribli`no ista, so pazarnata cena po kvadrat na "skapite" stanovi. Vo javnosta kru`at {pekulacii deka dobar del od "evtinite" stanovi e ve}e prodaden na lu|e koi na kakov bilo na~in imaat dopirni to~ki so aktuelnata vlast. [pekulaciite odat duri dotamu deka prolongiraweto na tajmingot na voveduvaweto na Danokot na dodadena vrednost vo delot na stanbenata izgradba e promislen potez na aktuelnata vlast, s# so cel da im se ovozmo`i na firmite i poedincite bliski do nea da profitiraat od razlikata vo cenata na kvadratot. [to se odnesuva na vladinata programa za izgradba na socijalni stanovi, dosega ne e precizirano kako "socijalcite" bi konkurirale za kupuvawe na vakov stan.

Vo Makedonija prose~niot li~en dohod iznesuva okolu deset iljadi denari, za kupuvawe stan, "prose~niot gra|anin" za eden kvadrat stanben prostor, so novite ceni, }e mora da raboti ne{to pomalku od sedum meseci ili za stan od 60 metri kvadratni potrebni mu se 35 godini za da obezbedi krov nad glavata.

Vo uslovi koga aktuelnata vlast lo{o ja vodi stanbenata politika preku koja ima za cel da profitira, te{ko deka socijalnite slu~ai, mladite bra~ni dvojki i "prose~nite gra|ani" }e dojdat do sopstven stan.