STAVOVI: Predlog-zakon za izbor na pratenici vo Sobranieto
PROPORCIONALNIOT MODEL - NAJDOBAR ZA MAKEDONIJA
Pi{uva: @aklina MITEVSKA
- So noviot Predlog- zakon za izbor na pratenici se predlaga voveduvawe na proporcionalniot model, pri {to Republika Makedonija bi bila edna izborna ednica, izborite }e imaat samo eden izboren krug i zemjata se osloboduva od napnatostite {to nu`no gi proizveduvaat predlo`enite izbori so nedeli, ponekoga{ i so meseci
- Na Makedonija definitivno & e potrebno novo izborno zakonodavstvo, veli gospodinot Bu~kovski od SDSM
- Otsekoga{ sme naglasuvale deka proporcionalniot model e daleku podemokratski i mnogu poefikasen vo odnos na mnozinskiot izboren model izjavi gospodinot Spiro Hristov, potpretsedatel na Makedonska alijansa
N
So predlo`eniot zakon za izbor na pratenici se nastojuva da se predlo`i poednostaven, potransparenten, poefikasen, poekonomi~en i popraveden izboren proces so {to }e se unapredi demokratsko - politi~kiot proces vo dr`avata. Ovoj zakon e izgotven vrz osnova na me|unarodnite iskustva, osobeno na evropskite zemji so populacija pod deset milioni `iteli, kako i so analiza na desetgodi{noto pove}epartisko iskustvo vo na{ata zemja.
Najgolema promena {to se predlaga so ovoj zakon e voveduvawe na proporcionalniot princip pri {to Republika Makedonija pretstavuva edna izborna edinica. Vaka koncipiraniot model ima pove}e prednosti: go zajaknuva unitarniot karakter na na{ata dr`ava i ja afirmira podednakvata va`nost na glasot na sekoj poedine~en gra|anin na celata teritorija za sekoja od partiite {to u~estvuvaat na izborite. Zakonot ne predviduva postoewe na etni~ki ~isti izborni edinici vo koi izborniot proces e prepu{ten samo na politi~kite partii {to pretendiraat deka gi pretstavuvaat politi~kite interesi na pripadnicite na nekoja od nacionalnostite i vo koi ~esto ne se sproveduvaat propisite {to va`at za celata zemja. Spored ovoj izboren sistem, izborite }e imaat samo eden izboren krug i zemjata se osloboduva od napnatostite {to nu`no gi proizveduvaat predlo`enite izbori so nedeli, ponekoga{ i so meseci. Se voveduva i zadol`itelno policisko prisustvo na izbira~kite mesta (praktika na zapadnoevropskite zemji).
^lenot 3 od ovoj zakon, veli deka pratenicite se izbiraat na op{ti, neposredni i slobodni izbori, so tajno glasawe. Nikoj ne smee da go povika gra|aninot na odgovornost poradi glasaweto, nitu pak od nego da bara da ka`e za kogo glasal ili zo{to ne glasal. Pravo da bide izbran za pratenik ima sekoj dr`avjanin na Republika Makedonija koj napolnil 18 godini i ima delovna sposobnost. Od denot na verifikacijata na mandatot za pratenik, na licata, spored stavot 3 na ~lenot 6 od ovoj zakon privremeno im prestanuva rabotniot odnos za vreme na mandatot. Izbori za pratenici se odr`uvaat sekoja ~etvrta godina, vo poslednite 90 dena od mandatot na stariot prateni~ki sostav ili vo rok od 60 dena od denot na raspu{taweto na Sobranieto. Od denot na raspi{uvaweto na izborite do denot na odr`uvaweto na izborite ne mo`e da pomine pove}e od 90 dena, nitu pomalku od 70. Vo ~len 11 se veli deka organi za sproveduvawe na izborite se Dr`avnata izborna komisija i izbira~kite odbori. ^lenot 14 pak veli deka politi~kite partii svoite ~lenovi i zamenici vo Komisijata gi utvrduvaat vo rok od pet dena otkako }e dobijat izvestuvaweto od pretsedatelot na Sobranieto, a ako ne go zapazat rokot, ~lenovi i zamenici predlaga Komisijata. Pravo da podnesat listi na kandidati imaat registriranite politi~ki partii, samostojno ili dve i pove}e partii zaedno, kako i grupa izbira~i. ^lenot 29 veli deka ako podnositel na lista na kandidati e grupa izbira~i, potrebno e da se soberat najmalku 1.000 potpisi od zapi{anite izbira~i vo Edinstveniot izbira~ki spisok. Spored ~len 37 - politi~kite partii, dve ili pove}e politi~ki partii zaedno, grupa izbira~i i kandidatite za pratenici imaat pravo ramnopravno i pod ednakvi uslovi da gi koristat site vidovi politi~ka propaganda. Organizatorot na izbornata kampawa zadol`itelno otvora `iro-smetka so naznaka "za izborna kampawa", najmalku 35 dena pred denot opredelen za izborite (~len 50). Izborniot materijal za sproveduvawe izbori se sostoi od potrebniot broj kutii za glasawe, obrasci na zapisnici, potreben broj glasa~ki liv~iwa, listi na kandidati, zaveren izvod od Edinstveniot izbira~ki spisok i drug materijal potreben za glasawe (~len 59). Za realizacija na ovoj zakon potrebno e da se obezbedat sredstva od Buxetot na Republika Makedonija, ~ij obem }e bide srazmerno pomal od sredstvata {to se izdvojuvaat soglasno postojniot Zakon za izbor na pratenici.
Spiro Hristov, Makedonska alijansa
Koga se razgleduva{e Zakonot za izbor na pratenici, proletta 1998 godina, Makedonska alijansa u{te toga{ insistira{e vo Makedonija da se vovede proporcionalniot izboren model, bidej}i u{te toga{ smetavme deka vo tie uslovi na Makedonija najmnogu & odgovara takov model. Vo celost go poddr`uvame predlogot na pratenikot Andov za voveduvawe na nov izboren model t.e. proporcionalen. Parlamentarnite izbori od 1998, kako i godina{nite lokalni izbori, poka`uvaat deka e krajno vreme da se vovede ovoj model so koj rezultatite na narednite parlamentarni izbori }e se znaat u{te vo prviot krug i so toa bi se izbegnale site problemi koi gi gledavme na lokalnite izbori vo vtoriot, i tretiot krug. Otsekoga{ sme naglasuvale deka proporcionalniot model e daleku podemokratski i mnogu poefikasen vo odnos na mnozinskiot izboren model, se nadevame deka pratenicite vo Parlamentot na Makedonija }e ja sfatat potrebata od proporcionalniot izboren model i }e go usvojat predlogot na pratenikot Andov.
Vlado Bu~kovski, SDSM
Gospodinot Andov ima interesen predlog, so odredeni slabosti. Za predlogot vredi da se sedne i da se razgovara. Na Makedonija definitivno & e potrebno novo izborno zakonodavstvo. Vaka ne mo`e da se glasa.
\or|i Kotevski, VMRO - DPMNE
Go nemame videno toj predlog.
Petar Go{ev, Liberalno-demokratska partija
Toa e tekst na na{ata partija od pred tri godini. Nie sme za proporcionalniot model. Ne ni pre~i {to gospodinot Andov go promovira kako predlog na Liberalnata partija.
Pavle Trajanov, Demokratski sojuz
Nie sme za proporcionalniot model nezavisno od predlogot na gospodinot Andov. Tamu kade {to se izbira gradona~alnik ili pretsedatel, izborite bi trebalo da zavr{at vo prviot krug, so toa bi se namalila mo`nosta za manipulacii. Predlogot go nemame videno, no sme za proporcionalniot model.
Izborot na pratenici e reguliran so Zakonot za izbor na pratenici vo Sobranieto na Republika Makedonija, donesen vo 1998 godina, odnosno izmenuvan i dopolnuvan vo 1999 godina. Ustavot na Republika Makedonija vo ~len 62 regulira deka Sobranieto na Republika Makedonija go so~inuvaat od 120 do 140 pratenici i deka pratenicite se izbiraat na op{ti, neposredni i slobodni izbori so tajno glasawe, a na~inot i uslovite za izbor na pratenici se ureduvaat so zakon {to se donesuva so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici. Vo postojniot Zakon za izbor na pratenici vo Sobranieto na Republika Makedonija se sodr`ani dva principa za izbor na pratenici - mnozinski i proporcionalen.
Najgolema promena {to se predlaga so ovoj zakon e voveduvawe na proporcionalniot princip pri {to Republika Makedonija pretstavuva edna izborna edinica. Vaka koncipiraniot model ima pove}e prednosti: go zajaknuva unitarniot karakter na na{ata dr`ava i ja afirmira podednakvata va`nost na glasot na sekoj poedine~en gra|anin na celata teritorija za sekoja od partiite {to u~estvuvaat na izborite. Zakonot ne predviduva postoewe na etni~ki ~isti izborni edinici vo koi izborniot proces e prepu{ten samo na politi~kite partii {to pretendiraat deka gi pretstavuvaat politi~kite interesi na pripadnicite na nekoja od nacionalnostite i vo koi ~esto ne se sproveduvaat propisite {to va`at za celata zemja. Spored ovoj izboren sistem, izborite }e imaat samo eden izboren krug i zemjata se osloboduva od napnatostite {to nu`no gi proizveduvaat predlo`enite izbori so nedeli, a ponekoga{ i so meseci.