STAVOVI: Predlog-zakon za izbor na pratenici vo Sobranieto

PROPORCIONALNIOT MODEL - NAJDOBAR ZA MAKEDONIJA

Pi{uva: @aklina MITEVSKA

  • So noviot Predlog- zakon za izbor na pratenici se predlaga voveduvawe na proporcionalniot model, pri {to Republika Makedonija bi bila edna izborna ednica, izborite }e imaat samo eden izboren krug i zemjata se osloboduva od napnatostite {to nu`no gi proizveduvaat predlo`enite izbori so nedeli, ponekoga{ i so meseci
  • Na Makedonija definitivno & e potrebno novo izborno zakonodavstvo, veli gospodinot Bu~kovski od SDSM
  • Otsekoga{ sme naglasuvale deka proporcionalniot model e daleku podemokratski i mnogu poefikasen vo odnos na mnozinskiot izboren model izjavi gospodinot Spiro Hristov, potpretsedatel na Makedonska alijansa

Neodamna, Stojan Andov, pratenikot odLiberalnata partija, do Zakonodavniot dom na Republika Makedonija podnese Predlog za donesuvawe na zakon za izbor na pratenici vo Sobranieto na Republika Makedonija.

So predlo`eniot zakon za izbor na pratenici se nastojuva da se predlo`i poednostaven, potransparenten, poefikasen, poekonomi~en i popraveden izboren proces so {to }e se unapredi demokratsko - politi~kiot proces vo dr`avata. Ovoj zakon e izgotven vrz osnova na me|unarodnite iskustva, osobeno na evropskite zemji so populacija pod deset milioni `iteli, kako i so analiza na desetgodi{noto pove}epartisko iskustvo vo na{ata zemja.

Najgolema promena {to se predlaga so ovoj zakon e voveduvawe na proporcionalniot princip pri {to Republika Makedonija pretstavuva edna izborna edinica. Vaka koncipiraniot model ima pove}e prednosti: go zajaknuva unitarniot karakter na na{ata dr`ava i ja afirmira podednakvata va`nost na glasot na sekoj poedine~en gra|anin na celata teritorija za sekoja od partiite {to u~estvuvaat na izborite. Zakonot ne predviduva postoewe na etni~ki ~isti izborni edinici vo koi izborniot proces e prepu{ten samo na politi~kite partii {to pretendiraat deka gi pretstavuvaat politi~kite interesi na pripadnicite na nekoja od nacionalnostite i vo koi ~esto ne se sproveduvaat propisite {to va`at za celata zemja. Spored ovoj izboren sistem, izborite }e imaat samo eden izboren krug i zemjata se osloboduva od napnatostite {to nu`no gi proizveduvaat predlo`enite izbori so nedeli, ponekoga{ i so meseci. Se voveduva i zadol`itelno policisko prisustvo na izbira~kite mesta (praktika na zapadnoevropskite zemji).

^lenot 3 od ovoj zakon, veli deka pratenicite se izbiraat na op{ti, neposredni i slobodni izbori, so tajno glasawe. Nikoj ne smee da go povika gra|aninot na odgovornost poradi glasaweto, nitu pak od nego da bara da ka`e za kogo glasal ili zo{to ne glasal. Pravo da bide izbran za pratenik ima sekoj dr`avjanin na Republika Makedonija koj napolnil 18 godini i ima delovna sposobnost. Od denot na verifikacijata na mandatot za pratenik, na licata, spored stavot 3 na ~lenot 6 od ovoj zakon privremeno im prestanuva rabotniot odnos za vreme na mandatot. Izbori za pratenici se odr`uvaat sekoja ~etvrta godina, vo poslednite 90 dena od mandatot na stariot prateni~ki sostav ili vo rok od 60 dena od denot na raspu{taweto na Sobranieto. Od denot na raspi{uvaweto na izborite do denot na odr`uvaweto na izborite ne mo`e da pomine pove}e od 90 dena, nitu pomalku od 70. Vo ~len 11 se veli deka organi za sproveduvawe na izborite se Dr`avnata izborna komisija i izbira~kite odbori. ^lenot 14 pak veli deka politi~kite partii svoite ~lenovi i zamenici vo Komisijata gi utvrduvaat vo rok od pet dena otkako }e dobijat izvestuvaweto od pretsedatelot na Sobranieto, a ako ne go zapazat rokot, ~lenovi i zamenici predlaga Komisijata. Pravo da podnesat listi na kandidati imaat registriranite politi~ki partii, samostojno ili dve i pove}e partii zaedno, kako i grupa izbira~i. ^lenot 29 veli deka ako podnositel na lista na kandidati e grupa izbira~i, potrebno e da se soberat najmalku 1.000 potpisi od zapi{anite izbira~i vo Edinstveniot izbira~ki spisok. Spored ~len 37 - politi~kite partii, dve ili pove}e politi~ki partii zaedno, grupa izbira~i i kandidatite za pratenici imaat pravo ramnopravno i pod ednakvi uslovi da gi koristat site vidovi politi~ka propaganda. Organizatorot na izbornata kampawa zadol`itelno otvora `iro-smetka so naznaka "za izborna kampawa", najmalku 35 dena pred denot opredelen za izborite (~len 50). Izborniot materijal za sproveduvawe izbori se sostoi od potrebniot broj kutii za glasawe, obrasci na zapisnici, potreben broj glasa~ki liv~iwa, listi na kandidati, zaveren izvod od Edinstveniot izbira~ki spisok i drug materijal potreben za glasawe (~len 59). Za realizacija na ovoj zakon potrebno e da se obezbedat sredstva od Buxetot na Republika Makedonija, ~ij obem }e bide srazmerno pomal od sredstvata {to se izdvojuvaat soglasno postojniot Zakon za izbor na pratenici.


Spiro Hristov, Makedonska alijansa

Koga se razgleduva{e Zakonot za izbor na pratenici, proletta 1998 godina, Makedonska alijansa u{te toga{ insistira{e vo Makedonija da se vovede proporcionalniot izboren model, bidej}i u{te toga{ smetavme deka vo tie uslovi na Makedonija najmnogu & odgovara takov model. Vo celost go poddr`uvame predlogot na pratenikot Andov za voveduvawe na nov izboren model t.e. proporcionalen. Parlamentarnite izbori od 1998, kako i godina{nite lokalni izbori, poka`uvaat deka e krajno vreme da se vovede ovoj model so koj rezultatite na narednite parlamentarni izbori }e se znaat u{te vo prviot krug i so toa bi se izbegnale site problemi koi gi gledavme na lokalnite izbori vo vtoriot, i tretiot krug. Otsekoga{ sme naglasuvale deka proporcionalniot model e daleku podemokratski i mnogu poefikasen vo odnos na mnozinskiot izboren model, se nadevame deka pratenicite vo Parlamentot na Makedonija }e ja sfatat potrebata od proporcionalniot izboren model i }e go usvojat predlogot na pratenikot Andov.

Vlado Bu~kovski, SDSM

Gospodinot Andov ima interesen predlog, so odredeni slabosti. Za predlogot vredi da se sedne i da se razgovara. Na Makedonija definitivno & e potrebno novo izborno zakonodavstvo. Vaka ne mo`e da se glasa.

\or|i Kotevski, VMRO - DPMNE

Go nemame videno toj predlog.

Petar Go{ev, Liberalno-demokratska partija

Toa e tekst na na{ata partija od pred tri godini. Nie sme za proporcionalniot model. Ne ni pre~i {to gospodinot Andov go promovira kako predlog na Liberalnata partija.

Pavle Trajanov, Demokratski sojuz

Nie sme za proporcionalniot model nezavisno od predlogot na gospodinot Andov. Tamu kade {to se izbira gradona~alnik ili pretsedatel, izborite bi trebalo da zavr{at vo prviot krug, so toa bi se namalila mo`nosta za manipulacii. Predlogot go nemame videno, no sme za proporcionalniot model.


Izborot na pratenici e reguliran so Zakonot za izbor na pratenici vo Sobranieto na Republika Makedonija, donesen vo 1998 godina, odnosno izmenuvan i dopolnuvan vo 1999 godina. Ustavot na Republika Makedonija vo ~len 62 regulira deka Sobranieto na Republika Makedonija go so~inuvaat od 120 do 140 pratenici i deka pratenicite se izbiraat na op{ti, neposredni i slobodni izbori so tajno glasawe, a na~inot i uslovite za izbor na pratenici se ureduvaat so zakon {to se donesuva so mnozinstvo glasovi od vkupniot broj pratenici. Vo postojniot Zakon za izbor na pratenici vo Sobranieto na Republika Makedonija se sodr`ani dva principa za izbor na pratenici - mnozinski i proporcionalen.


Najgolema promena {to se predlaga so ovoj zakon e voveduvawe na proporcionalniot princip pri {to Republika Makedonija pretstavuva edna izborna edinica. Vaka koncipiraniot model ima pove}e prednosti: go zajaknuva unitarniot karakter na na{ata dr`ava i ja afirmira podednakvata va`nost na glasot na sekoj poedine~en gra|anin na celata teritorija za sekoja od partiite {to u~estvuvaat na izborite. Zakonot ne predviduva postoewe na etni~ki ~isti izborni edinici vo koi izborniot proces e prepu{ten samo na politi~kite partii {to pretendiraat deka gi pretstavuvaat politi~kite interesi na pripadnicite na nekoja od nacionalnostite i vo koi ~esto ne se sproveduvaat propisite {to va`at za celata zemja. Spored ovoj izboren sistem, izborite }e imaat samo eden izboren krug i zemjata se osloboduva od napnatostite {to nu`no gi proizveduvaat predlo`enite izbori so nedeli, a ponekoga{ i so meseci.