OVA E PAT ZA VLEZ VO EVROPA!

Delnicata na "Mavrovo" po~nuva kraj mestoto ]uks, na koe se naiduva dvaesetina kilometri od makedonsko - albanskata granica, odnosno od preminot ]afasan, a tolkava e i dol`inata na ovaa inaku edinstvena albanska patna vrska so Makedonija i Grcija. Po~etokot na grade`nite raboti na nea be{e ozna~en vo maj minatata godina, vo prisustvo na albanskata ministerka za transport, Ingrid [uli, i nejziniot makedonski kolega, Bobi Spirkovski. Sega, po celata dol`ina na delnicata, {to inaku e del od balkanskiot transporten koridor istok-zapad, se naiduva na ve}e postavena trasa, na koja vo eden del e izvaden stariot asfalt i e izlean nov. A se podignati i stolbovi za mostovi, betonski elementi za niv, potporni yidovi i sli~no. Ednostavno, ubavo se nayira nova moderna soobra}ajnica, (dvojno po{iroka od stariot pat, {to ima {iro~ina samo ~etiri metri), koja, koga }e se zavr{i, }e bide najsovremen regionalen pat vo Albanija.

"Ova e najte{ka delnica na Koridorot 8", veli Vladimir Ivanovski, direktor na RE "Albanija" pri ADG "Mavrovo". "Iako po tenderot se vodi kako rehabilitacija, sepak stanuva zbor za te{ka rekonstrukcija. Problem e pred s# lo{ata konfiguracija na terenot, postavenosta me|u rekata [kumbin i prugata ]uks - Pogradec. Rabotime i vo uslovi na intenziven soobra}aj, koj ne smee da se prekine. Golem del od betonskite potporni yidovi se vo koritoto na rekata, koja malku- malku, pa }e podivee. I dvo~asovni vrne`i od do`d znaat da ja narasnat do ogromni dimenzii, taka {to i betonski blokovi te{ki okolu dva tona gi nosi kako da se od stiropor. Samo zimoska imavme devet poplavi, a do`dovite ~estopati znaat i da go urnat napravenoto, da ni gi zatrupaat temelite itn". "Mnogupati opasnosta ni visi nad glava, no, sepak, se borime so prirodata i zasega mo{ne uspe{no ja dobivame bitkata", veli 64-godi{niot Ivanovski. I napomenuva deka vo Albanija zaminal od mestoto direktor na laboratorijata na "Mavrovo", a vo svojot raboten vek, od koj 20 godini kako operativec, veli, nemal poslo`ena zada~a, iako rabotel na pove}e patni delnici.

Mavrovci se smesteni vo grade`na naselba, {to sami ja podignale kraj seloto Hotoli{t, na osum kilometri od ]uks. Smestuva~kiot kapacitet & e 350 vraboteni vo pet baraki, so kujna i trpezarija, magacin, laboratorija za ispituvawe na grade`nite materijali i upravna zgrada. Na jarbolite vo nejziniot krug se veat makedonskoto, mavrovskoto i albanskoto zname. Rabotnoto vreme po~nuva rano nautro, u{te so mugrite, a trae vo prosek desetina ~asovi. No, neretko i cela ve~er, se razbira, ako treba da se betonira ili, pak, ako se naide na nepremostiv problem, {to sepak mora da se re{i. "Sekojdnevno tuka gotvime po dve jadewa za ru~ek", veli Nedelko Nackovski, rakovoditel za ishrana i smestuvawe vo naselbata. "Del od obrocite nosime i direktno na trasa, za{to toa go bara prirodata na rabotata", poso~uva toj, poka`uvaj}i ni gi besprekorno uredenite prostorii vo naselbata, koja inaku e izgradena na lokacijata na koja porano imalo kasarna, pa potoa {tali. Vrabotenite, inaku, edna{ mese~no zaminuvaat doma, a ostanuvaat samo po pedesetina zaradi odr`uvawe na tempoto na rabotata.

Spored direktorot na gradili{teto Ivanovski, tie se mo{ne zadovolni od sorabotkata so lokalnite vlasti, bankite, firmite i so instituciite na koi se upateni. No, i so lokalnoto naselenie od koe anga`iraat 135 lica za vr{ewe na oddelni aktivnosti. Navistina, velat ima i mali problemi, no zasega tie se nadminuvaat.

"Pred izvesno vreme", poso~uva toj, "policijata ni vrati del od grade`nite materijali, armartura, {tafni, gredi~ki i 100 litri nafta od 300 litri kolku {to nekoj gi pozajmil. Tokmu vo stanicata slu~ajno sretnav i edna novinarka koja go videla ona {to go pravime i koja isto taka so voodu{evuvawe izvika - bravo 'Mavrovo'. Inaku, so tuka{nite `iteli imame izgradeno me|usebna doverba i mo{ne bliski odnosi. Na dvapati im imame dadeno avtobus za prevoz na kulturno- umetni~ki grupi do Skopje i do Kosovo, za kakva bilo nesre}a im pozajmuvame digalki za vozila izletani od patot. Go napravivme lokalniot vodovod, za koj potro{ivme investicija od ~etirieset iljadi marki, a koj }e im ostane za ponatamo{no koristewe", potencira Ivanovski.

Za dobrata sorabotka zboruvaat i Refik Di{at, rudarski in`ener, sopstvenik na firmata "Redi {pk", koja e anga`irana za minirawe i za izrabotka na potporni yidovi kraj patot, kako i Kujtim Bala, ~ija firma "Borava" so triesetina ~uvari vr{i obezbeduvawe na objektite. Na separacijata, na asfaltnata baza, na vozniot park i na grade`nite ma{ini na "Mavrovo". I dvajcata bile vo Makedonija, koja, velat, ima dobri pati{ta, kakvi {to se nadevaat deka }e dobie i Albanija. Sekako, so pomo{ na na{ite grade`nici. Di{at, koj 30 godini rabotel vo tuka{niot rudnik za `elezo, feronikel i hrom, a od pred tri godini e privatnik, pokraj zarabotuva~ka ja poso~uva i mo`nosta negovite vraboteni da se specijaliziraat na ovoj proekt. I toj i Bala istaknuvaat deka ne samo gra|anite na Libra`d, tuku i od cela Albanija imaat dobro mislewe za "Mavrovo", koe spored niv, vo sporedba so gr~kata "Sarandopulos", italijanskata "Italstrade" i edna turska firma otskoknuva vo sekoj pogled. Zatoa i o~ekuvame deka va{ite grade`nici }e gi dobijat i delnicite ]uks - ]afasan i Elbasan - Libra`d, za{to so dosega srabotenoto tie i go zaslu`uvaat toa, velat na{ite sogovornici. I dodavaat deka so pokvalitetnite patni pravci }e se podobri sorabotkata, trgovijata, komunikacijata me|u lu|eto i turizmot.

Sedumdesetina kilometri od ovaa delnica, na severozapad, vo nasoka kon moreto GP "Granit" raboti na izgradbata na nov avtopat (pove}e od polovina od 19,5 kilometri dolgata trasa se poklopuva so star pat) na relacijata Rogo`ina - Lu{we. Patuvaweto do tamu trae re~isi dva i pol ~asa, iako rastojanieto e relativno malo. Me|utoa, patot, {to inaku minuva i niz Elbasan, eden od ~etirite najgolemi gradovi vo Albanija e isklu~itelno lo{. Na nekoi delovi, vo vistinska smisla na zborot, dupka do dupka. Zatoa i prose~nata brzina na vozilata (glavno mercedesi i golfovi, koi po kojznae kakvi somnitelni pati{ta pristignale tuka) e okolu 40 kilometri. Edna od najneprijatnite gletki kraj nego, osven mnogubrojnite bunkeri (velat vo Albanija gi ima duri 1,2 milioni), se i novite grobnici. Tie svedo~at za soobra}ajnata (ne)kultura na tuka{nite voza~i, koi neretko ne gi zemaat predvid uslovite na patot i gi precenuvaat svoite sposobnosti. Iako e poznato deka najgolemiot del od niv imaat voza~ki sta` od samo osum godini, za{to prethodno, vo vremeto na Enver Hoxa ne smeele da imaat avtomobili.

Na delnicata Rogo`ina - Lu{we razgovarame so Qubomir Kitanovski, direktor na tuka{noto gradili{te na GP "Granit". I toj ja poso~uva slo`enosta na rabotite {to treba da se izvr{at.

"Imame isklu~itelno te{ka trasa, kompletno vo nasip, so ogromni koli~estva grade`en materijal {to treba da se vgradi vo nea", veli toj. Poradi nere{enata eksproprijacija i drugite problemi, kako s# u{te celosno nepredadena trasa, baraweto od investitorot za dopolnitelni propusti, potoa isprese~enosta so kanali za navodnuvawe, barame rokot za zavr{uvawe na rabotite da ni bide prolongiran za edna godina. Vo juli }e po~neme i so asfaltirawe, a ovoj avtopat, so site svoi karakteristiki, me|u drugoto, i so "wu xersi" ogradata, }e nalikuva na na{iot Tetovo-Gostivar. Toj n# informira i deka vo nekolku navrati i albanskiot premier, Ilir Meta, ja posetuva delnicata, ponekoga{ i onaka vo trenerki, sportski oble~en, razgleduvaj}i go izgradenoto. No, i toj, kako i mavrovci, ne mo`e{e da se seti koga na{i funkcioneri im bile vo poseta".

I Kitanovski go poso~uva mo{ne korektniot i prijatelski odnos na granitovci so lokalnoto naselenie, so koe se dobredojdeni gosti i po restoranite i kafeanite. Toa e rezultat od visokiot kvalitet na izgradenite objekti na idniot avtopat, so {to, kako i mavrovci, ve}e se vo prednost pred drugite i doma{ni i stranski grade`ni firmi. Od koi, nekoi kako "Sarandopulos" dr`avata gi vra}a da go popravat srabotenoto. Tokmu ova ni go naveduva i Piqo Lala, sopstvenik na motelot so negovo ime, lociran vedna{ kraj idniot avtopat. Vo negovite moteli vo blizina na Rogo`ina i ^erma, no}evaat i se hranat 65 vraboteni na "Granit". A toj se gri`i i za ishranata na site 190 granitovci, koi rabotat na ovaa delnica, kako i za odr`uvaweto na tuka{nite kampovi.

"Sekoj den gledam i se voodu{evuvam kako va{ite grade`nici go gradat ovoj avtopat", veli Lala. "Prezadovolen sum od sorabotkata so niv, od nivniot odnos kon rabotata, vo {to mo`at da se uverat i moite gosti, kako i novinarite od doma{nite mediumi koi se po~esto naminuvaat na gradili{teto. Toa im go ka`uvam i na moite prijateli od Tirana, a vo znak na ovaa sorabotka i kako rezultat na zadovolstvoto {to go ~uvstvuvam vo sekojdnevnite kontakti so va{ite lu|e, re{iv, noviot hotel, na ~etiri kata, {to se gradi isto taka kraj avtopatot, da go nare~am 'Granit-Makedonija'", veli Lala.

Ubavite zborovi na ovoj ugostitel, koga stanuva zbor za na{ite grade`nici, gi slu{avme sekade kade {to doa|avme vo kontakt so tuka{nite lu|e. A za nivnoto visoko renome, steknato za samo edna godina kolku {to se vo Albanija, kako i za po~ituvaweto kon niv zboruvaat i sredbite so mno{tvoto policiski kontroli. Imeno, policajcite so nasmevka na liceto i so brzo otpozdravuvawe reagiraat na zborovite "mavrova" i "graniti", osloboduvaj}i ni go patot.