Od narodnata apteka

^UVARKU]A - ILJADOGODI[NA BILKA

Pi{uva: Sne`ana PROKOPIEVA-PAVLOVI]

  • Vo mintoto ovaa bilka ja sadele na pokrivite i gornite yidovi od ku}ite, i denes taa se odgleduva na istite mesta, a se veruva deka gi ~uva domovite od grom

Po selskite pokrivi, pa i po pokrivite pokrieni so crep, mo`e da se zdogledaat debeli listovi so {ilest vrv, koi vo letoto izrasnuvaat od 10 - 30 sm. Visoko i cvetno gran~e, na koe vo juli i avgust se pojavuvaat yvezdesti cvet~iwa so svetlo roze i crvena boja.

S# dodeka lekovitosta na ~uvarku}ata, ne im bila poznata na lu|eto, taa rastela po pustite kamewari niz Ju`na Evropa. A, denes ja ima vo site zemji. Ja vikaaat Sempervivum tectorum L - ~uvarku}a.

Vo narodot e poznata kako: vo zlo dobra, vezdenliva, treva od grom, paziku}a, nasila`iva, `ednica, treva za uvo, treset i dr. imiwa.

MO]TA NA BILKATA

Nejzinite listovi mo`at da se naberat i da se koristat vo sekoe vreme od godinata. Se koristi sve` sok, koj se dobiva so tol~ewe i cedewe na nejzinite mesnati listovi. Vo hemiskiot sostav na ~uvarku}ata se pronajdeni: tanini, bilna sluz, masen zejtin, smola, kalciev malat, mravkina i jabolkova kiselina. Vo minatoto ovaa bilka ja sadele na pokrivite i gornite yidovi od ku}ite, i denes taa se odgleduva na istite mesta, a se veruva deka gi ~uva domovite od grom.

Vo nekoi kraevi, od mladite proletni listovi se pravat pikantni i so~ni salati. [vajcarcite vo ~a{a plitka voda dodavaat sok, isceden od listot i toj pijalok go koristat za sve`ina na zdivot. Vo medicinata se primenuva: za zaceluvawe (epitelizacija) na rani, razni vospalenija, ~irevi, opekotini, ~ir na dvanaesetpala~noto crevo. Sve`i, sobrani listovi podgotveni kako ~aj ili oblogi se primenuvaat kako efikasno sredstvo protiv pojasastiot osip, kaj maligni ko`ni bolesti, ispukana ko`a, hemoroidi, glisti, gnojni vospalenija na zabite (paradentoza i stomatit), vospalenija na grloto (angina), rakot na matkata (carcinoma uteri).

Od nea se podgotvuva i mast na sledniot na~in: Svinska mast se pere vo ladna voda s# dodeka ne stane bela i ne`na kako pena. Vo nea se dodava sok od ~uvarku}a, a potoa se me{aat zaedno s# dodeka ne se dobie edna homogena smesa.

Vo narodnata medicina, se upotrebuva na mnogu na~ini, kako sredstvo protiv bolki vo u{ite, ~ir~iwa na o~i (se varat listovite vo mleko, se stavaat kako obloga od podgotvenata ka{a na leneno platno i se zaviva bolnoto mesto), na{la primena i kaj "kurjite o~i", sostojbi na poka~ena temperatura (1 do 2 lista se stavaat vo ~a{a so voda, se ostava polovina ~as, i se pie kako laden napitok, koj ja gasi `edta).

OKOLU 40 SORTI

Iljada godini otkako se znae za nea, taa raste i opstanuva na pokrivite od selskite ku}i i {tali. Golema nepravda e {to na{ite biolozi, farmakolozi, hemi~ari i ostanati sorabotnici ne ja imaat dovolno ispitano. Vo prirodata ima okolu 40 sorti, a vo saksii ja sadat t.n. debela koko{ka. Vo [panija se upotrebuva, kako lek protiv ~ir vo abdomalnite organi. Postoi i {umska ~uvarku}a - narodot ja znae pod imeto kravja sisa. Na prolet mo`e da se vidi pokraj pat, {uma, na pasi{tata. Cveta vo avgust i septemvri so ne`ni belo-zelenkasti cvetovi. Selanite ja upotrebuvaat kaj sto~nite bolesti.

U{te nekolku zbora za debelata koka (Sedum specfabile bor), bidej}i kako lekovita bilka protiv ~ir na `eludnikot i le~ewe na poka~eni kiseleni - u`iva golema doverba kaj mnogu bolni, po`elno e da se ispita dokraj. Bolnite tvrdat oti so nea gi izle~ile `eludo~nite kiselini. Debelata koka i nejzinata posestrima ~uvarku}a se koristat na razni na~ini. Nekoi cedat sok i go pijat, drugi varat 2-3 sve`i listovi gi zovrivaat i toa go pijat 30 dena, 3 pati dnevno pred jadewe. Bilkata se upotrebuva i vo crno kafe i na mnogu dr. na~ini. Se varat 3 listovi vo 100 gr. crno vino i koga }e zovrie, se pie.

[umskata ~uvarku}a (Sedum Telephrum L) nekade ja vikaat bobovni, raste po karpite i borovite {umi. Ostanatite imiwa se: babin toboled, balan, bobwak, bobovac, bobowak, bradavwa~a, debela koko{ka, debeli list, katalog, kravja sisa, pokusula, treva od udar, ~irnik, {uljevak. Podgotovka: Korenot se vadi od zemjata (200-300 gr.), se secka i se stava vo lozova rakija ili vo {i{e so 1 litar voda. Mo`e da go pijat lu|e koi imaat hemoroidi (vnatre{ni i nadvore{ni). Za druga cel, rakija so vakov koren se koristi, pri povredi od udar, modrici i za masirawe.