SPASETE GO KRU[EVO, GOSPODO!

Duri i na Ilinden }e po~nat da ne doa|aat, mi veli eden prijatel so kogo {etame niz gradot.

I podobro neka ne doa|aat. Ne samo {to nema da vidat, tuku toa {to }e go vidat }e gi zaboli kako zab i }e mora da go "vadat bez injekcija".

So Kru{evo ne me vrzuvaat samo nekoi dale~ni spomeni, ami i idni razmisli. Oti Kru{evo go gledam kako Makedonija, mnogu stara, mnogu iznapatena, mnogu gorda i istrajna. Dovolno e da gi vidi{ starite kru{evski ku}i, }e ja prepoznae{ onaa Makedonija za koja Korbizie re~e deka e unikatna.

Arno ama, Kru{evo propa|a. Bukvalno. Gradona~alnikot Jani Andrevski se obiduva kako riba na suvo da "mrdne", da go ka`e toa {to ne se gleda, ama se gleda, toa {to ne se ka`uva. Vo Kru{evo cel grad `ivee na penzionerski jasli. Ne daj bo`e po{tarite da zadocnat, Kru{evo }e gladuva.

Sum videl dr`ava {to ne se interesira za svoite gradovi, ama kako na{ava, da ne se interesira voop{to za Kru{evo, ne sum videl. Ovie denovi advokatot Kosta Mladenoski, kako nekoga{ starite gurbet~ii se seli za Skopje, so Gospod napred.

Kru{evo e, veli, zavr{ena pesna. Nema koj da mu pomogne!

Navistina li, gospodine advokate?

Odgovorot ne go ~uv. Mi go "zede" korijata, vo koja se smesteni i najgolemite kru{evski tajni. Ama se potrudiv da go sostavam toj misteriozen kru{evski mozaik od kam~iwata {to gi nasobrav vo zamaglenite kru{evski kafeani, tamu kade {to se zboruva bez pardon.

Prvin, za Kru{evo se vinovni najmnogu kru{ev~ani. Po kru{ev~ani, vo Skopje. I najposle, vinovna e Makedonija!

Majko mori, mo`e li toa da bide taka? Mo`e. Do v~era, na vlezot od Prilep vo Kru{evo, na edna tabla stoe{e znak, a na znakot, Kru{evo ~krtnato, Tvin Piks napi{ano.

Za Tvin Piks od morni~avata serija na amerikanskata

triler - produkcija, znam pove}e otkolku za ilindenskoto Kru{evo, koe kako da se srami od praznikot, oti ne mo`e da go praznuva dostoinstveno, kako {to zaslu`uva Iliden.

Kru{evo e najdobar primer deka petel na svoeto buni{te, ne sakaat. Re{ija da go izbrkaat Ko~o Topuzovski, mu "nacrtaa" toa {to treba{e i ne treba{e, a toj si gi zede partalite i pravec vo Skopje. Lo{o ne mu napravija, ama Kru{evo go osiroma{ija.

Taka gi brkavme eden po eden, site. ^ovek kru{ev~anec vo Kru{evo ne ostana. Go nema Ma}uli, go nema Jole, gi nema Kosta, Taki, go nema Ivan. @iveeme vo nekoja grozomorna ti{ina. Kako opstanuvame, samo nie znaeme, mi veli prijatelot, na kogo moram da se potpram i za drugite podatoci koi navistina ne se veseli.

Kru{evo e gnezdo koe nikoga{ nema da ostane prazno, za{to pticite gi sakaat viso~inite. Me|utoa, Kru{evo po~nuva da pustee, da se povlekuva i da staree. Stopanstvoto ne umira, tuku toa e ve}e umreno. Nema fabrika {to raboti, osven onie o~ajni~ki obidi {to gi pravat sega lu|eto vo "Ilindenka" da spasat ne{to {to mo`e da se spasi. S# drugo e pod klu~. Se pla{at deka }e go zatvorat i Monopolot, oti sega{niot minister za zemjodelie Van~o, so prst ne mrdnuva (ili ne mo`e) za svojot nekoga{en Kombinat "Niko Doaga".

Od Zlatarata ostanaa samo majstorite koi otidoa vo Radovi{, od "Ornamenta" - spomenite za ubavite razvojni planovi, od "@ito Kru{evo" (pod kapata na @ito Bitola), jalovite obidi da se stori pove}e od ni{to, a za turizmot? E, toa e ve}e najta`nata kru{evska prikazna, koja na kru{ev~ani im ja raska`uva sekoja makedonska garnitura na vlasta!

Vo starata Kru{evska ~ar{ija, vedna{ do crkvata "Sveti Nikola", privle~ni du}ani na ~ii vrati visat te{ki katanci, a na izlozite, natpisi: SE PRODAVA! Umira vo Kru{evo i ~ar{ijata. Mi raska`uva prijatelot za nekoga{ vo Kru{evo. Doa|aa, veli od Skopje, od Prilep, od Bitola, ovde da kupat meso, od planinsko govedo. Arno ama i kasapite go izgubija razumot. Ima{e eden pridojden i toa im vrza kanta na site stari kru{evski kasapi. Namesto tele~ko, kako {to go vikaat kru{ev~ani tele{koto meso, toj na mu{teriite im prodaval - prle{ko. Go vatija, ama {o marifet. Pukna sramot!

Vo Kru{evo nema bogat ~ovek... Bogatite odamna se otideni vo Solun, Skopje, Sofija, Belgrad, Bitola. Me|utoa, Kru{evo e {kola za eden klasi~en vid doma}inlak: da se opstane vo siroma{tija i da se bide gospodin.

Najgolemiot procut Kru{evo go do`ivuva vo 19 vek, koga se gradat novi ubavi ku}i, du}ani, crkvi, ~e{mi, anovi, mandri i drugi objekti za zanaet~istvoto. Kru{evskata ku}a od 18, odnosno 19 vek e unikatna. Misli{ niknuva od samata konfiguracija na terenot, se identifikuva so nea i `ivee. Vo kru{evskata ku}a Korbizie otkril monumentalnost i elegancija poddr`ani od besprekornosta na liniite i bogatstvoto na folklorot. Ovie ku}i denes, za `al, propa|aat. Edna od tie ku}i so koi Kru{evo se gordeel e ku}ata na Babu{ku Ni}a, vistinska ubavica vo koja ne `ivee samo starost od nad dva veka, tuku i edna retka umetnost, freski i kopani~arski fragmenti.

Spasete go Kru{evo, gospodo, da se spasime site, oti izgleda Kru{evo ti bilo na{ata sudbina: da pobedevme vo 1903 godina, koj mo`e{e da ja podeli Makedonija?!