Zagaduvawe na vozduhot

KOLKU KVALITETEN VOZDUH DI[EME?

Pi{uva: Marina STAMENKOVA

  • ^ovekot seriozno treba da se zamisli okolu ponatamo{niot opstanok zatoa {to toj najdocna se pojavil vo evolucijata na `ivotot na zemjata, me|utoa dokolku prodol`i so istoto tempo na zagaduvawe i samouni{tuvawe, po s# izgleda deka ~ove~kiot rod }e bide me|u prvite {to }e is~ezne

Zemjata e edna od planetite vo son~eviot sistem, treta po oddale~enost od sonceto i petta po golemina od planetite. Taa e isto taka edinstvena planeta na koja postoi `ivot, a vozduhot e eden od najneophodnite elementi bez koj `ivotot na zemjata ne bi bil vozmo`en. So globalnoto zagaduvawe, na zemjata se vr{i zagaduvawe i na atmosferata.

[TO PRETSTAVUVA ATMOSFERATA?

Atmosferata e gasovidna obvivka koja go obvitkuva cvrstoto telo na planetata. Iako ima debelina pove}e od 1100 kilometri okolu polovinata od masata e skoncentrirana vo dolnite 5 - 6 kilometri. Atmosferata pretstavuva me{avina od gasovi i nejzinite glavni sostojki se: azot 78 % i kislorod 21 %, a vo ostanatiot 1 % se smesteni drugi elementi: argon, jaglerod dioksid, vodena parea, vodorod, ozon, metan, jaglerod monoksid, helium, kripton i ksenon.

Ozonskata obvivka kako del od atmosferata e mnogu va`en element koj iljadnici godini nanazad ja {titi zemjata i `ivotot na nea od {tetnoto son~evo i vselensko zra~ewe.

Ultravioletovoto zra~ewe ima pove}e {tetni vlijanija gi razoruva DNK (dezoksiribonukleinska kiselina) molekulite i proteinite so samoto toa uni{tuvaj}i go `iviot svet na zemjata; predizvikuva rak na ko`ata; oslabuvawe na imunitetniot sistem; o~ni bolesti - slepilo; {tetni vlijanija od ultravioletovite zraci trpat i rastenijata, kako na primer promena na hemiskiot sostav.

Pregolemata doza na zagadenost na vozduhot predizvikuva kaj lu|eto nervni rastrojstva, bolesti na belite drobovi, enterokolitis i dr. Zgolemenoto koli~estvo pak na CO2 vo atmosferata gi predizvikuva t.n. kiseli do`dovi, koi imaat {tetno vlijanie vrz `ivotinskiot i rastitelniot tekst.

Vo na{ata zemja me|u najgolemite zagaduva~i se vbrojuvaat: Topilnicata za cink i olovo vo Veles, Termocentralata vo Bitola, Rafinerijata i fabrikata "Ohis" vo Skopje. Ne pomalo vlijanie ima i od neodamna zavr{enata vojna vo SR Jugoslavija, koja sekako go naru{i kvalitetot na vozduhot.

AVTOMOBILITE EDNI OD ZAGADUVA^ITE

Vo golema mera za zagaduvawe na vozduhot pridonesuvaat i avtomobilite bez katalizator za pro~istuvawe na izduvnite gasovi, kako i prose~nata starost na vozniot park, koj vo R. Makedonija iznesuva 11 god.

Spored mereweto na nekoi ekolo{ki institucii pove}e od 35 % od naselenieto vo R. Makedonija di{i zagaden vozduh.

R. Makedonija e potpisnik na Montrealskiot protokol i e obvrzana postepeno da ja isklu~i upotrebata na supstanciite koi ja osiroma{uvaat ozonskata obvivka. Isto taka, spored NEAP (Nacionalen ekolo{ki akcionen plan) doneseno e re{enie za postavuvawe filtri na fabri~kite oxaci i namaluvawe na koli~estvoto sulfur i olovo vo benzinite za motornite vozila. Atmosferata okolu pet milijardi godini nanazad ja {titi zemjata od pove}e vlijanija, kako na primer meteorite koi sogoruvaat vo nea, vo sprotivno bez atmosferata tie bi udirale na povr{inata, koja bi bila sli~na na mese~evoto tlo poznato po mnogubrojnite meteorski krateri. Koga ne bi postoel ovoj priroden oklop temperaturnite razliki pome|u denot i no}ta bi iznesuvale pove}e od 300 %S.

^ovekot seriozno treba da se zamisli okolu ponatamo{niot opstanok zatoa {to toj najdocna se pojavil vo evolucijata na `ivotot na zemjata, me|utoa dokolku prodol`i so istoto tempo na zagaduvawe i samouni{tuvawe, po s# izgleda ~ove~kiot rod }e bide me|u prvite {to }e is~ezne.

KVALITETOT NA VOZDUHOT VO SKOPJE

Kolku kvaliteten vozduh di{at skopjani vo ovoj zimski period koga nad gradot visat "crnite magli" vo ~ij sostav vleguvaat izduvnite gasovi od avtomobilite i {tetnite materii od visokite fabri~ki oxaci. Sekako ne mnogu kvaliteten, bidej}i u{te vo utrinskite ~asovi mo`e da zabele`ite deka edvaj mo`ete da zemete zdiv, a ne daj bo`e vo popladnevnite ~asovi da minuvate niz nekoja od raskrsnicite na ovaa na{a metropola kade {to ne }e mo`e da se razminete od gustite oblaci ~ad i od nedoglednosta na redicite vozila. Maglite, koi se ~esta pojava vo Skopje, vo zimskiot period, osobeno {tetno vlijaat vrz zabolenite od srcevi zaboluvawa i asma, pa ne se prepora~uva nivno podolgo zadr`uvawe nadvor na "~ist vozduh".