STRU[KITE @IVI BORCI SE MAJTAPAT SO KOSKITE NA EDINSTVENIOT ZAGINAT BOREC OD LOKOV!

Na stranica 136 od "Padnati za slobodata", spomen - kniga za padnatite borci vo NOV i `rtvite na fa{isti~kiot teror od podra~jeto na op{tina Struga, pi{uva: Nikoloski Vaneta Nacko (Nace), zemjodelec od selo Lokov, bil roden na 25 avgust 1924 godina. Vo NOV stapil vo tekot na avgust 1943 godina, najprvin vo sostav na Malesiskiot partizanski odred, a po negovoto rasformirawe, ostanuva vo selskata ~eta vo Lokov. Vo tekot na 1944 godina, pristapil vo sostavot na prvata ~eta, prviot bataljon pri Prvata makedonska narodnoosloboditelna brigada. So svojata edinica u~estvuval vo zavr{nite operacii za osloboduvawe na Zapadna Makedonija. Se odlikuval so golema hrabrost, a ~estopati bil i dobrovolec pri najopasnite operacii. Zaginal od mina pri ~isteweto na priodite kon Struga, zaedno so ~etvorica drugi dobrovolci.

Za ovie zaslugi, Odborot na sekcijata na Prvata makedonska i kosovska proleterska brigada i Prvata makedonska narodnosloboditelna brigada, po povod 40-godi{ninata od pobedata nad fa{izmot i osloboduvaweto na Jugoslavija na Nacko Nikoloski, posmrtno, mu dodeli blagodarnica.

Seloto Lokov e locirano nekade na polovina pat pome|u Skopje i Struga, dokolku se patuva preku prevojot Stra`a. Se raboti za tipi~no hristijansko planinsko selo od Zapadna Makedonija. Iako prirodata go darila so site uslovi za idili~en `ivot, nitu Lokov ne go odmina migracijata selo - grad. Denes ova e tipi~no makedonsko selo na pragot od drugiot milenium - nekolku desetini stare~ki doma}instva, no i novoizgradeni vikendi~ki. Lokov nema nekoja bogata istorija, osven onaa vrzana za Vtorata svetska vojna, koga celosno zastana protiv balisti~kite germanski i bugarski fa{isti~ki sili. Taka i mojot vujko, na 19 godini zaminal vo partizani, objasnuva Trajanoski. Negovata sestra, moja majka, ~estopati mi raska`uvala za toa kakov borec bil vujko mi. Sekoga{ dobrovolec i na onie koi toa nikoga{ ne sakale da bidat, im se potsmeval so zborovite: "A umrete na 19, a na 109 godini, }e sakate u{te da `iveete. A da se umre mora! Ili Vie mislite ve~no da `iveete"? Kako i da bilo, pri osloboduvaweto na Struga, po kojznae kojpat, so u{te ~etvorica dobrovolci, mojot vujko trgnal na "~istewe" na ciglanata, od fa{istite dobro branet objekt, no site pettmina zaginale. Za ova e nagraden so eden list hartija - blagodarnica. Negovoto semejstvo po vojnata ne ode{e po ku}i da bara ne{to pove}e za svojot Nacko, no vo vojnata zaginale i milioni drugi lu|e, pozaslu`ni za pobedata. Razmisluvavme vo Lokov da go odbele`ime faktot deka Nacko e edinstveniot `itel od seloto koj zaginal vo vojnata, ama seloto nema{e pari za takvo ne{to. I taka, s# do devetti april godinava...

Na taa data, spored zapisnikot od Mesnata zaednica na Lokov, potpi{an od 31 prisuten, na insistiraweto na Van~o Trajanoski, ednoglasno e usvoen predlogot, noviot selski dom da go dobie imeto "Nace Nikoloski". Domot e izgraden na mestoto na koe{to nad 45 godini bilo porane{noto osnovno u~ili{te koe go noselo imeto na Nikoloski. Vo zapisnik, pretsedatelot na MZ Naume Jovanovski, koj nemal ni{to protiv usvoeniot predlog, naglasil deka inicijativata treba da dobie formalna poddr{ka i od stru{kata bore~ka organizacija, delumen sponzor pri izgradbata na Domot. Mirko Bla`eski i Bla`e Jonoski smetale deka seloto nikomu ni{to ne dol`i i vo slu~ajot mo`e da go realizira ve}e usvoeniot predlog. Na ova se nadovrzal predlogot na Stojko Stojkoski Domot da go nosi imeto na Nace Nikoloski, a edna od prostoriite da & se otstapi na Prvata makedonska narodnoosloboditelna udarna brigada ~ij borec bil Nacko. Sostanokot zavr{il so zaklu~okot deka so spomen - domot }e raspolaga Mesnata zaednica i nikoj drug. Odlukata e donesena neposredno pred toj sve~eno da se pu{ti vo upotreba.

Domot se grade{e re~isi dve godini, doznavame od Trajanoski. Proektot go izgotvi arh. Boge Bla`eski, direktor na GP "Ilinden" od Struga, rodum od Lokov. Od toj moment, mesnoto naselenie zapo~na da dava svoi prilozi vo pari, grade`en materijal i besplatna rabotna raka. Pritoa, koristeni se sredstvata od Mesnata zaednica, kako i od buxetot na selskata crkva. Se razbira, imalo i sponzori, blagodarenie na ugledot koj pretsedatelot na MZ, g. Naume Jovanoski go u`iva vo Stru{ko i po{iroko. I taka, Domot be{e izgraden. Sojuzot na stru{kite borci od NOV dobija klu~ od edna soba, za da mo`at vo nea da izlo`at i da ja posetuvaat izlo`bata posvetena na aktivnostite na Prvata makedonska narodnoosloboditelna udarna brigada. S# drugo vo Domot e organizirano vo polza na selanite, pa i kafeanata, kade {to selanite se sobiraat na ~a{ka ili partija karti. Nitu se pomisluva{e na toa deka taa kafeana }e raboti vo sklop na Domot koj denes se vika "Dom na borcite na Prvata makedonska narodna udarna brigada"!? To~no e deka Stru{kiot sojuz na borcite se anga`ira{e vo negovata izgradba, no ne za da go dobie celiot Dom, makar i fiktivno, tuku samo edna soba od nego, koja e postojano zaklu~ena za NOV i kafeanata da ne se me{aat!"

Sega e jasno {to go boli g. Trajanoski! Stru{kite borci ja preskoknaa odlukata na MZ od Lokov, zatoa Domot ne e imenuvan po edinstveniot padnat borec od seloto, a zgora na toa, vo taa spomen - soba ja nema nitu edinstvenata fotografija na zaginatiot Nacko, nitu se spomnuva vo koj bilo od izlo`enite eksponati!?

Seto ova e maslo na pretsedatelot na Sojuzot na borcite na Struga g. Jakov~e Poposki - Babica, samo ne znam zo{to!?, tvrdi ogor~eniot Trajanoski. Duri pred sve~enoto otvorawe, Poposki me uveruva{e deka nitu toj, nitu stru{kite `ivi borci imaat ne{to protiv toa Domot da se imenuva so ime so koe{to prethodno rabotelo u~ili{teto, urnato nekolku godini pred toj da se izgradi. Stru{kiot sojuz na borci pred 12 godini vo selovo zapo~na so izgradbata na svoj motel, na 150 metri od dene{niot Dom. I denes mo`e da se vidi kamen - temelnikot na ovaa propadnata investicija. Ne mi e jasno, kako uspeale "da go izdriblaat" mojot pokoen vujko ~ie ime u~ili{teto go noselo re~isi 50 godini? Koga se soo~iv so ovaa ujdurma na stru{kite borci, otidov da protestiram. Slu~ajno, na kup, go zateknav celoto rakovodstvo, me|u koi ima i "borci" od 40 - ina godini. Gi zapra{av, koj i zo{to se majtapi so koskite na mojot pokoen vujko i koj e toj {to ja preskokna odlukata na MZ Lokov, edinstven sopstvenik na ova zdanie? Dobiv krajno bezobrazan odgovor, deka dokolku Domot go dobie{e imeto na mojot vujko, toa }e bilo sram za borcite od seloto (demek, kakvo e toa selo od Zapadna Makedonija koe za NOV dalo samo edna `rtva), kako i navreda za brigadata (koja tuka bila formirana, a ~ij borec bil vujko mi, bidej}i vo brigadata imalo i pozaslu`ni borci od nego). Zaludno se obiduvav da im doka`am - neosporno e deka imeto na brigadata e pozaslu`no od pobedata nad fa{izmot od vujko mi kako edinka, no deka se raboti za selski objekt izgraden vo Lokov. A Nacko e edinstveniot zaginat od toa selo. Ne znaeja da mi odgovorat, za{to vo taa spomen - soba ne e istaknato nitu edna mala fotografija na vujko mi? Sekretarot na organizacijata, Qup~o Pintoski, ~etiriesetgodi{nik, (koj e platen da gi evocira i spomenite za mojot pokoen vujko) koj na sve~enoto otvorawe se topore{e pred fotoreproterite, me uveruva{e deka taa gre{ka "}e se ispravi". Do denes, ne e ispravena, nitu jas toa pove}e go baram, tuku baram, spored niv "nevozmo`no" - Domot da go dobie imeto spored odlukata na MZ Lokov, a ne spored }eifot na stru{kite `ivi borci! Za taa cel, vedna{ po ovaa sredba, se obrativ do Republi~kiot sojuz na borci, kade {to razgovarav so sekretarot Mirko i so slu~ajno zateknati ~lenovi na UO na Sojuzot. Site se soglasija deka se raboti za te{ka blama`a koja na Sojuzot ne mu be{e potrebna, osobeno ne denes koga se golemi obidite za negovo minimizirawe. No, pokanite za sve~enoto otvorawe se ve}e podeleni i "Skopje" ne mo`e da ja ispravi ovaa gre{ka na "Struga".

Kako i da bilo, Domot sve~eno bil pu{ten na 4 juli godinava, a od opravdani pri~ini ne prisustvuvale pretsedatelot Gligorov, Nikola Kqusev, premierot Georgievski. Bidej}i Republi~kiot sojuz na Trajanoski mu vetil za "nesporazumot" da se izvestat tokmu navedenitge nesudeni visoki gosti. Van~o se somneva deka istiot gaf e pri~ina tie da bidat "prezafateni" i da ne prisustvuvaat na sve~enoto otvorawe. Pozdravniot govor go odr`a Krste Crvenkovski, a Gligorov, Georgievski i Kqusev ispratija svoi pretstavnici.

Za da bide nepravdata kon vujko mi kompletna, Krste Crvenkvoski nitu go spomna Nace Nikoloski vo svojot govor! - doobjasnuva Trajanovski. No na ~ovekot ne smeam da mu zabele`am, ne mu bilo ka`ano deka takov borec voop{to postoel vo taa brigada, deka e edinstveniot zaginat od ova selo i deka na istoto mesto na koe Crvenkovski go dr`el govorot, re~isi pet decenii rabotelo u~ili{te so ime "Nacko Nikoloski"! Ete kako onie koi imale sre}a da ja pre`iveat vojnata gi minimiziraat `rtvite na nivnite zaginati drugari. Toa se "borci" koi nikoga{ i ne bile borci, zatoa {to vo toa vreme bile premladi. Koga i jas se pojaviv na sve~enoto otvorawe, delegatite na Republi~kiot Sojuz na borci me molea da ne napravam nekakov ekces. Objasniv deka nema na takov na~in da gi branam seni{tata na vujko mi, tuku prvin }e gi izvestam sredstvata za informirawe, a potoa stru{kite borci }e gi tu`am na redoven sud, zatoa {to kon vujko mi se odnesuvaat kako da zaginal vo redovite na fa{istite!

Na provikaniot pretsedatel na Sojuzot na borcite na Struga, g. Poposki mu gi prenesovme obvinuvawata na Trajanoski, no i negovata podgotvenost za kompromis, Domot da se preimenuva vo "Dom na Prvata makedonska narodnoosloboditelna udarna brigada - Nacko Nikoloski", kako i re{enosta na Trajanoski, vo sprotivno, javno, pred TV kameri da go uni{ti priznanieto so koe `ivite borci mu se zablagodarile na padnatiot drugar.

Ne e to~no deka Domot denes go nosi imeto samo zatoa na sve~enoto otvorawe da se pokanat vidni gosti, od Pretsedatelot i Premierot, pa do site ministri kako {to tvrdi Trajanoski, n# uveruva Poposki. Brigadata koja e formirana vo seloto sepak e "pogolema" od eden nejzin borec. Velite deka se raboti za objekt koj e sopstvenost na seloto? Seloto za nego ne dade nitu skr{ena banka!

Ako g. Poposki taka Vi izjavil, nemu }e mu bide zabranet pristap vo seloto! iritiran so ovaa izjava na g. "Babica", veli pretsedatelot na MZ Lokov, Naume Jovanoski. Domot e graden glavno so selski sredstva i so pomo{ od razni sponzori, me|u koi e i Sobranieto na gradot pa i Sojuzot na borcite. Li~no, ne sum zainteresiran za toa kako istiot se imenuva, kako trebal i kako utre mo`ebi }e se preimenuva. Selanite si dobija ubavo mesto za sobirawe, pa i kafeana, zo{to da ne. Li~no, smetam deka celava afera nikomu ne mu treba{e. Bi sakal za Lokov mediumite da prenesuvaat ubavi, a ne vakvi grdi temi. Razmisluvavme pred Domot da postavime bista na Nacko Nikoloski i taka mo`ebi da go amortizirame sporot pome|u semejstvoto na padnatiot i `ivite stru{ki borci.

Ako e do bista samiot }e mu ja podignam na mojot vujko!, ja otfrla ovaa solucija Van~o Trajanoski. Nema da se smiram s# dodeka ne se realizira odlukata na MZ Lokov od 9 april godinava, so koja Domot }e go nosi imeto na Nacko Nikoloski. Zo{to, dokolku ne bea site tie zaginati borci, }e ja nema{e nitu Prvata makedonska narodnosloboditelna udarna brigada!